Bản tin Thông tin thuốc: Tocilizumab (Actemra®) vị trí trong điều trị COVID-19, số 10.2021

Tác giả: Phan Quỳnh Lan, Đỗ Thanh Hải

Ngày phát hành: 10/2021

1. Thông tin về tocilizumab (Actemra®) vị trí trong điều trị covid-19

• Phản ứng quá mức của hệ miễn dịch (hay “cơn bão cytokine”) là một trong những nguyên nhân chính dẫn đến  tình trạng suy hô hấp cấp tiến triển nhanh chóng trên các bệnh nhân COVID-19. Tại tế bào biểu mô phế quản, các  interleukin (Chủ yếu là IL-6) được tổng hợp và giải phóng ồ ạt gây ra tình trạng tổn thương nhu mô phổi cấp tính,  dẫn đến xơ phổi và hội chứng suy hô hấp cấp ARDS [1]; nồng độ IL-6 trong huyết tương được nghiên cứu có mối  tương quan thuận với mức độ nặng của bệnh trên bệnh nhân COVID-19 [2]. Do đó điều hoà đáp ứng viêm qua trung  gian IL-6 là một liệu pháp tiềm năng để điều trị bệnh nhân COVID-19 nặng và nguy kịch. 
• Trên thế giới, có một số thuốc kháng thể đơn dòng ức chế chọn lọc IL-6 receptor với tác dụng ức chế miễn  dịch đang được lưu hành như tocilizumab, sarilumab, satralizumab…. Tuy nhiên Việt Nam chỉ có duy nhất một hoạt  chất tocilizumab với biệt dược Actemra® 80 mg/4 ml và 200 mg/10 ml. 

2. Lợi ích của tocilizumab trong điều trị COVID-19 

• Nghiên cứu có quy mô lớn nhất đến nay về hiệu quả điều trị COVID-19 của thuốc ức chế chọn lọc IL-6 là  phân tích gộp do nhóm nghiên cứu chuyên trách của WHO thực hiện trên 27 RCT với 10 930 bệnh nhân [3]. Kết quả nghiên cứu cho thấy tocilizumab đem lại lợi ích đáng kể cho nhóm bệnh nhân điều trị (n = 4 299), bao gồm: 
• Giảm 17% nguy cơ tử vong do mọi nguyên nhân trong vòng 28 ngày: OR = 0,83 (95% CI: 0,74 – 0,92). 
•  Giảm 26% nguy cơ diễn tiến xấu cần thở máy xâm nhập, ECMO hoặc tử vong: OR = 0,74 (95% CI: 0,66 – 0,82). Cần lưu ý, kết quả tích cực trên chỉ ghi nhận được khi sử dụng tocilizumab kết hợp với corticosteroid và trên nhóm  bệnh nhân cần thở oxy hỗ trợ [3]. Một số thử nghiệm lâm sàng về hiệu quả của tocilizumab trên người bệnh COVID 19 được trình bày trong phần phụ lục. 

3. Khuyến cáo sử dụng tocilizumab trong điều trị COVID-19 

• WHO [4] và IDSA [5] khuyến cáo lựa chọn thuốc kháng thể đơn dòng kháng IL-6 (Ưu tiên tocilizumab) kết  hợp cùng corticosteroid đường toàn thân trong phác đồ điều trị bệnh nhân COVID-19 mức độ nặng và nguy kịch. Tại Việt Nam, hướng dẫn chẩn đoán và điều trị COVID-19 của Bộ Y Tế khuyến cáo tocilizumab cho người  bệnh COVID-19 điều trị nội trú nhập viện trong vòng 3 ngày có suy hô hấp phải thở oxy, thở oxy dòng cao, hoặc thở máy không xâm nhập và có CRP ≥ 75 mg/L; và người bệnh điều trị nội trú nhập viện trong vòng 24 giờ cần thở máy  xâm nhập [6]. “Hướng dẫn chẩn đoán và điều trị COVID-19” do hệ thống y tế Vinmec ban hành [7] khuyến cáo cụ  thể về chỉ định sử dụng tocilizumab như sau:

• Không cần hiệu chỉnh liều trên bệnh nhân suy giảm chức năng gan/thận, tuy nhiên không khuyến cáo sử dụng trên  người có bệnh lý gan đang hoạt động hoặc tăng men gan (AST hoặc ALT cao hơn 5 lần giới hạn trên). 

4. Tác dụng không mong muốn và thận trọng 

• Các tác dụng không mong muốn thường gặp trên bệnh nhân điều trị bằng tocilizumab bao gồm: Tăng men  gan (22 – 36%), tăng cholesterol máu (20%), táo bón (6 – 13%), giảm bạch cầu ở trẻ em và trẻ vị thành niên (26%),  phản ứng tại chỗ tiêm (7– 10%) [8]. 
• Lưu ý thận trọng khi sử dụng tocilizumab cho các đối tượng sau [8]: 

• • Bệnh nhân có nhiễm khuẩn mạn tính/tiềm tàng: Tocilizumab có tác dụng ức chế miễn dịch, do đó có thể làm  bùng phát đợt cấp các bệnh lý lao, nhiễm nấm xâm lấn, hay các nhiễm khuẩn cơ hội khác. 
  • Bệnh nhân có tiền sử hoặc nguy cơ cao loét thủng đường tiêu hoá (Đặc biệt là đại tràng và đại tràng sigma): Đây là một ADR nghiêm trọng dù khá hiếm gặp (< 1%) ghi nhận được trên các bệnh nhân viêm khớp dạng thấp điều  trị với tocilizumab. 

• Tuy nhiên, theo số liệu phân tích của IDSA từ 7 thử nghiệm lâm sàng của tocilizumab trên đối tượng bệnh nhân COVID-19 cho thấy tỷ lệ gặp phải các biến cố bất lợi nghiêm trọng không có sự khác biệt có ý nghĩa thống kê  so với nhóm không sử dụng tocilizumab: RR = 0,89 (95% CI: 0,74 – 1,07) [5]. Phân tích gộp REACT của WHO  cũng ghi nhận tocilizumab không làm gia tăng nguy cơ nhiễm khuẩn thứ phát (Secondary infection) so với điều trị chuẩn: OR = 0,95 (95% CI: 0,77 – 1,16) [3]. 

5. Kết luận 

• Với tác dụng ức chế IL-6, từ đó ức chế cơn bão cytokin và tình trạng suy hô hấp cấp, tocilizumab được khuyến cáo  sử dụng kết hợp cùng corticosteroid trong điều trị người bệnh COVID-19 mức độ nặng và nguy kịch. Thuốc được  nghiên cứu cho thấy làm giảm nguy cơ tử vong và nguy cơ diễn tiến nặng, đồng thời không làm tăng nguy cơ các  biến cố bất lợi nghiêm trọng cũng như nhiễm khuẩn thứ phát. 

Tài liệu tham khảo 

1. Samaee, H., Mohsenzadegan, M., Ala, S., Maroufi, S. S., & Moradimajd, P. (2020). Tocilizumab for treatment patients with COVID 19: Recommended medication for novel disease. International immunopharmacology, 89(Pt A), 107018.  
2. Chen L, Liu HG, Liu W, Liu J, Liu K, Shang J, Deng Y, Wei S. [Analysis of clinical features of 29 patients with 2019 novel  coronavirus pneumonia]. Zhonghua Jie He He Hu Xi Za Zhi. 2020 Feb 6;43(0):E005. 
3. The WHO Rapid Evidence Appraisal for COVID-19 Therapies (REACT) Working Group. Association Between Administration of  IL-6 Antagonists and Mortality Among Patients Hospitalized for COVID-19: A Meta-analysis. JAMA. 2021;326(6):499–518.  
4. WHO- Therapeutics and COVID-19: living guideline (who.int), 6 July 2021  
5. Bhimraj A, et al. Infectious Diseases Society of America Guidelines on the Treatment and Management of Patients with COVID-19.  Infectious Diseases Society of America 2021; Version 5.2.0.  
6. Bộ y tế. Quyết định 4689/QĐ – BYT ngày 06/10/2021 ban hành “Hướng dẫn chẩn đoán và điều trị COVID – 19”. 
7. Công ty CP BVĐKQT Vinmec, “Hướng dẫn chẩn đoán và điều trị Covid-19” – Mã VINMEC CM/TLTK22 phát hành ngày 31/07/2021. 
8. Gatti, M., Fusaroli, M., Caraceni, P., Poluzzi, E., De Ponti, F., & Raschi, E. (2021). Serious adverse events with tocilizumab:  Pharmacovigilance as an aid to prioritize monitoring in COVID‐19. British Journal of Clinical Pharmacology, 87(3), 1533-1540.

Phụ lục: Các thử nghiệm lâm sàng về hiệu quả của thuốc ức chế IL-6 trong điều trị COVID-19

Bản quyền và thương hiệu: Thông tin và hình ảnh trên website thuộc quyền sở hữu của Vinmec. Việc sao chép, sử dụng phải được Vinmec chấp thuận trước bằng văn bản.

Miễn trừ trách nhiệm: Tất cả những tư liệu được cung cấp trên website này đều mang tính tham khảo. Do đó, nội dung và hình ảnh sẽ được thay đổi, cập nhật và cải tiến thường xuyên mà không phải thông báo trước. Vinmec không bảo đảm về độ chính xác cũng như sự hoàn thiện về thông tin. Chúng tôi không chịu trách nhiệm pháp lý cho những thiệt hại xuất hiện trực tiếp hay gián tiếp từ việc sử dụng hoặc hành động dựa theo những thông tin trên hoặc một số thông tin xuất hiện trên website này. Vinmec không chịu trách nhiệm pháp lý về những sai sót, lỗi chính tả… do nhập liệu cùng với những sự cố khách quan khác như: Nhiễm virus, hành vi phá hoại, ác ý… xảy ra trên website này cũng như các website liên kết, nếu có.

Đường link liên kết: Vinmec sẽ không chịu trách nhiệm hay có nghĩa vụ pháp lý dưới bất kỳ hình thức nào về nội dung của những website không thuộc Vinmec được liên kết với website www.vinmec.com, bao gồm các sản phẩm, dịch vụ và những mặt hàng khác được giới thiệu thông qua những website đó

0