Hướng dẫn toàn diện về cách giảm đau thần kinh tọa

1. Đau thần kinh tọa là gì?

Đau dây thần kinh tọa được định nghĩa là một hội chứng thần kinh có đặc điểm chủ yếu là đau dọc theo lộ trình của dây thần kinh tọa và các nhánh của nó; nguyên nhân thường do bệnh lý đĩa đệm ở phần thấp của cột sống.

Đau dây thần kinh tọa có nhiều nguyên nhân nhưng chủ yếu là do những tổn thương ở cột sống thắt lưng. Năm 1928, một nguyên nhân mới được phát hiện đã làm thay đổi hẳn khái niệm về nguyên nhân gây bệnh, đó là thoát vị đĩa đệm vùng thắt lưng.

Sigwald và Deroux là những người đầu tiên mô tả hội chứng đau dây thần kinh tọa (1764).

Lasègue, C. E., Brissaud. E., Déjeurine J. J. đã chứng minh đây là bệnh đau rễ chứ không phải đau dây (1914).

Từ năm 1937, đã có hàng loạt công trình nghiên cứu về đau dây thần kinh tọa được thực hiện

Theo dịch tễ, bệnh này thường xảy ra ở độ tuổi lao động 30-60 tuổi, tỷ lệ nam mắc cao hơn nữ 3 lần.

2. Nguyên nhân

Theo y học hiện đại có nhiều nguyên nhân đau dây thần kinh tọa. Thường trong thực hành lâm sàng chia thành các nhóm như sau:

– Thoát vị đĩa đệm: đây là nhóm nguyên nhân thường gặp nhất, chiếm lệ cao nhất trong các loại nguyên nhân khác.

– Các bất thường cột sống thắt lưng cùng:

+ Mắc phải:

• Viêm nhiễm tại chỗ (do bị lạnh, nhiễm khuẩn, nhiễm độc, tiểu đường..)
• Thoái hóa cột sống (ở người cao tuổi)
• Ung thư di căn vào cột sống (K tiền liệt tuyến, K vú, u vùng chậu nhỏ, u buồng trứng…)

+ Bẩm sinh: trước khi chẩn đoán nguyên nhân đau dây thần kinh tọa do các dị tật bẩm sinh, cần phải loại trừ thoát vị đĩa đệm và chỉ xem các dị tật chỉ là chỉ là yếu tố thuận lợi.

– Các nguyên nhân trong ống sống: u tủy và màng tủy, viêm màng nhện tủy khu trú, áp xe ngoài màng cứng vùng thắt lưng.

– Một số nguyên nhân hiếm: khó chẩn đoán, thường chỉ xác định được sau phẫu thuật như giãn tĩnh mạch quanh rễ, giãn tĩnh mạch màng cứng, phì đại dây chằng vàng, rễ thần kinh thắt lưng V (L5) hoặc đốt sống cùng 1 (S1) to hơn bình thường.

3. Điều trị đau thần kinh tọa không dùng thuốc

3.1 Thể cấp

Có thể được hiểu là giai đoạn cấp tính của bệnh hoặc các đợt cấp trên nền mạn.

– Nằm yên trên gường cứng, kê một gối nhỏ dưới khoeo chân cho đầu hơi gập lại, tránh hoặc hạn chế mọi di chuyển.

– Phương pháp châm cứu

+ Công thức huyệt: áp thống điểm (thường là các giáp tích L4-L5, Ls. S1), hoàn khiêu, ủy trung; kinh cốt, đại chung (nếu đau dọc rễ 81 khâu khư, lãi câu (nếu đau dọc rễ L5).

+ Kỹ thuật: kích thích kim mạnh, có thể sử dụng điện châm kết hợp với cứu nóng. Thời gian lưu kim cho 1 lần châm là 5 – 10 phút.

+ Có thể sử dụng nhĩ châm (đặc biệt quan trọng trong thời gian cấp tính, khi xoay trở của bệnh nhân thật sự khó khăn) với huyệt sử dụng gồm cột sống thắt lưng (+++), dây thần kinh (++); hông, mông, háng, gối, cổ chân (+).

– Những bài tập vận động trị liệu

Chỉ bắt đầu khi đã thực giảm đau (xem hướng dẫn ở phần tiếp theo).

3.2 Thể mạn

Tuy mức độ đau ít hơn, nhưng thường đáp ứng điều trị chậm. Giai đoạn này, cần chú trọng thêm xoa bóp và tập luyện. Cần chú trọng tập mạnh các cơ vùng thắt lưng, nhóm cơ mông và cơ tứ đầu đùi. Tuy nhiên, phải tập từ từ và theo sức của bệnh nhân. Ở giai đoạn đầu, chỉ cho tập gồng cơ, dần dần tiến tới vận động chủ động, rồi chủ động có đề kháng. Ngoài ra, kéo nắn và kéo cột sống cũng có thể đem lại kết quả tốt.

– Phương pháp châm cứu: Công thức huyệt và kỹ thuật châm cứu: dùng công thức huyệt như trên gia thêm: thận du, thái khê, phi dương, tam âm giao.

Đối với những huyệt được gia thêm: kích thích kim nhẹ hoặc vừa, thời gian lưu kim cho 1 lần châm là 20 – 30 phút.

– Những bài tập vận động trị liệu

+ Người bệnh nằm ngửa:

• Gồng cơ tứ đầu đùi
• Tập cổ chân
• Động tác ưỡn lưng.
• Động tác tam giác và tam giác biến thể

+ Người bệnh nằm ngửa, háng và gối gập: tập gồng cơ bụng.

+ Người bệnh nằm sấp:

• Gồng cơ mông.
• Ngẩng đầu lên, xoay đầu.
• Nhấc từng chân lên, hạ xuống.
• Gập, duỗi gối từng bên và 2 bên cùng một
• Tay để sau gáy, nhấc đầu và vai lên.

+ Người bệnh quỳ (chống 2 tay và 2 gối):

• Đưa từng chân lên, hạ xuống.
• Động tác chào mặt trời.

+ Người bệnh ngồi duỗi thẳng 2 chân, hai tay và thân mình vươn tới bàn chân, đầu ngón tay cố chạn vào đầu ngón chân.

Chú ý khi tập:

+ Bắt đầu từ động tác dễ, nhẹ (gồng cơ) tiến dần đến các động tác nặng, khó hơn.

+ Khi bắt đầu tập một động tác mới, người thầy thuốc phải có mặt để theo dõi, đánh giá, trợ giúp cho người bệnh, tránh tình trạng quá sức.

 3.3 Điều trị phẫu thuật

Phương pháp này được đặt ra trong 4 trường hợp:

– Thể liệu và teo cơ: là chỉ định phẫu thuật sớm, tránh tàn phế cho bệnh nnân.

– Thể ngoan cố, đặc biệt là loại đau dữ dội: sau điều trị tích cực nhiều tháng (thường là 3 tháng) mà tiến triển vẫn không ổn định.

– Thể tái phát nhiều lần và ngày càng gần, làm ảnh hưởng sinh hoạt của bệnh nhân.

– Thể phức tạp như kèm hội chứng chùm đuôi ngựa.

4. Điều trị thuốc

• Thuốc giảm đau Paracetamol 1-3g/ ngày chia 2-4 lần uống, có thể kết hợp opiad nhẹ như codein hoặc tramadol
• Thuốc kháng viêm không steroid (NSAID): Ibuprofen 400mg x 3 -4 lần/ngày, Naproxen 500mg x2 lần/ngày, Diclofenac 75-150mg/ngày,… chú ý các tác dụng phụ lên đường tiêu hóa, thận, tim, mạch, có thể xem xét sử dụng phối hợp với nhóm ức chế bơm proton (PPI)
• Thuốc giảm đau gây nghiện Morphin: cần có sự kiểm soát bởi bác sĩ chuyên khoa
• Thuốc giảm đau thần kinh: Gabapentin: 600-1.200mg/ngày
• Thuốc giãn cơ: Eperisone 50mg x 2-3 lần/ngày
• Một số thuốc khác như Mecobalamin hoặc Vitamin nhóm B

5. Phòng bệnh đau thần kinh tọa

Đau dây thần kinh tọa tuy có nhiều nguyên nhân nhưng phần lớn là xung đột giữa đĩa đệm và rễ thần kinh. Đây là điểm quan trọng cần chú ý để phòng ngừa.

– Trong lao động chân tay cần chú ý trong các động tác phải cúi để bốc vác một trọng lượng lớn, luôn cố gắng giữ cột sống thẳng khi bê vác.

– Tập thể dục để rèn luyện cơ lưng và tăng sự mềm mại của cột sống.

– Điều trị kịp thời các bệnh thoái hóa cột sống có giá trị tích cực phòng bệnh trong đau dây thần kinh tọa.

0