Người thẩm định: Trưởng tiểu ban chẩn đoán hình ảnh
Người phê duyệt: Phùng Nam Lâm
Ngày phát hành: 10/06/2020                Ngày hiệu chỉnh: 20/01/2020

1. Mục đích

• Hướng dẫn quy trình kỹ thuật chụp x-quang bàng quang trên xương mu cho kỹ thuật viên chẩn đoán hình ảnh.
• Đảm bảo thống nhất quy trình chụp x-quang bàng quang trên xương mu trong toàn bệnh viện.

2. Đối tượng thực hiện

• Bác sĩ và kỹ thuật viên chẩn đoán hình ảnh.
• Các khoa phòng/bộ phận liên quan trong bệnh viện.

3. Định nghĩa chụp x-quang bàng quang

• Khảo sát bàng quang bằng cách chụp x-quang bàng quang có bơm thuốc cản quang i-ốt tan trong nước sau khi chọc kim trực tiếp vào bàng quang qua da, trên xương mu.

4. Quy định chung chụp x-quang bàng quang

4.1. Chỉ định

• Chẩn đoán các bất thường về hình thái bàng quang, niệu đạo; chức năng bài xuất nước tiểu bàng quang, niệu đạo.
• Kỹ thuật này giúp tránh được tai biến nhiễm khuẩn so với chụp niệu đạo bàng quang ngược dòng ở nam giới.

4.2. Chống chỉ định

• Đang nhiễm trùng đường tiểu; nếu nghi ngờ phải xét nghiệm nước tiểu.
• Rối loạn đông máu.

5. Chuẩn bị

5.1. Phương tiện

• Máy chụp X quang tăng sáng truyền hình
• Phim, cát – xét, hệ thống lưu trữ hình ảnh

5.2. Vật tư tiêu hao

• Bơm tiêm 10, 20ml. Kim chọc tủy sống 18-20G
• Thuốc cản quang Iod tan trong nước
• Dung dịch sát khuẩn da, niêm mạc
• Nước cất hoặc nước muối sinh lý
• Găng tay vô khuẩn, mũ, khẩu trang phẫu thuật
• Bộ khay quả đậu, kẹp phẫu thuật. Bông, gạc vô khuẩn.
• Hộp thuốc và dụng cụ cấp cứu tai biến thuốc cản quang.
• Ống thông Foley. Bô đi tiểu loại nam giới và loại nữ giới có vạch đo dung tích.

5.3. Người bệnh

• Cho thuốc an thần nhẹ 1 giờ trước xét nghiệm.
• Bàng quang phải căng đầy là điều kiện bắt buộc. Có thể cho thuốc lợi tiểu để bàng quang chống đầy (Tiêm tĩnh mạch 01 ống Lasix 20mg).

5.4. Phiếu xét nghiệm

• Các xét nghiệm cơ bản.
• Nghi ngờ nhiễm khuẩn phải xét nghiệm nước tiểu

6. Kỹ thuật

6.1. Chọc kim vào bàng quang

• Người bệnh nằm ngửa
• Sát khuẩn da, trải khăn vô trùng
• Chọc kim vào điểm trên đường giữa, cách khớp mu 2 đốt ngón tay trong khi chiếu tăng sáng truyền hình. Hướng kim thẳng góc da hoặc chếch lên phía đầu 100. Cảm giác qua thành bàng quang, đẩy kim vào 2cm, rút nòng, nước tiểu trào ống thông hoặc bơm vài ml thuốc cản quang để xác định ống thông đã vào bàng quang. Sau đó luồn dây dẫn vào bàng quang, rồi đẩy ống thông vào theo dây dẫn.

6.2. Tháo nước tiểu hết bàng quang bằng cách cho người bệnh đi tiểu.

• Hứng nước tiểu vào bô có vạch đo dung tích để đo lượng nước tiểu.

6.3. Bơm thuốc cản quang vào bàng quang

• Bơm lượng thuốc tương đương hoặc gần tương đương lượng nước tiểu vừa bài xuất.
• Có thể truyền hoặc bơm thuốc cản quang vào bàng quang.
• Phim chụp trong quá trình đầy bàng quang: thẳng, chếch, đôi khi nghiêng.
• Phim chụp lúc bàng quang đầy (300-400ml thuốc cản quang + nước muối sinh lý), khi người bệnh có cảm giác muốn tiểu: Thẳng, chếch hai bên, nghiêng.

6.4. Chụp thì đi tiểu

• Giữ cố định và khoá ống thông. Không bao giờ rút ống thông lúc bàng quang đầy hoặc có áp lực cao tránh nguy cơ thoát nước tiểu.
• Chụp đứng chếch sau phải hoặc chếch sau trái. Đối với nam giới có thể chụp nằm.
• Chụp lúc đi tiểu tự nhiên và lúc làm tắc niệu đạo bằng kẹp phần sau dương vật, mức độ vừa đủ làm tắc niệu đạo: Thẳng, chếch hai bên, đôi khi nghiêng.

6.5. Chụp thì sau đi tiểu

• Rút ống thông sau khi chụp thì đi tiểu. Cho đi tiểu hết ở nhà vệ sinh.
• Chụp thẳng ngay sau khi đi tiểu.

7. Nhận định kết quả

• Bàng quang bờ đều, đáy bàng quang bình thường ở sát bờ trên khớp mu
• Khảo sát khẩu kính và bờ niệu đạo.
• Không có trào ngược bàng quang niệu quản thụ động hoặc chủ động; không sa cổ bàng quang thì đi tiểu. Không có nước tiểu tồn lưu.

8. Tai biến và xử trí

• Thất bại do không đưa được ống thông vào bàng quang
• Tiêm thuốc cản quang vào thành bàng quang, khoang Retzius, trong phúc mạc.
• Thủng trực tràng: Rất hiếm
• Nhiễm khuẩn: Rất hiếm.

9. Chuyển ảnh lên hệ thống PACS

Lựa chọn các ảnh đạt tiêu chuẩn và chuyển toàn bộ lên hệ thống.

10. Vệ sinh

Vệ sinh phòng chụp, máy chụp và các dụng cụ.

11. Ghi hồ sơ bệnh án

Ghi nhận đã thực hiện trên phiếu chụp. Tài liệu tham khảo:

• PGS.TS. Phạm Minh Thông, 2012. Kỹ thuật chụp X-quang. Hà Nội: Nhà xuất bản y học Hà Nội.
• A.S. Whitley, C.Sloane, G.Hoadley, A.D.Moore, C.W.Assop, 2005. Clark’s positioning in radiography. London: Hodder Arnold

Từ viết tắt:

• PACS: Picture archiving and communication system

Ghi chú:

• Đây là văn bản phát hành lần đầu.

Bản quyền và thương hiệu: Thông tin và hình ảnh trên website thuộc quyền sở hữu của Vinmec. Việc sao chép, sử dụng phải được Vinmec chấp thuận trước bằng văn bản. Miễn trừ trách nhiệm: Tất cả những tư liệu được cung cấp trên website này đều mang tính tham khảo. Do đó, nội dung và hình ảnh sẽ được thay đổi, cập nhật và cải tiến thường xuyên mà không phải thông báo trước. Vinmec không bảo đảm về độ chính xác cũng như sự hoàn thiện về thông tin. Chúng tôi không chịu trách nhiệm pháp lý cho những thiệt hại xuất hiện trực tiếp hay gián tiếp từ việc sử dụng hoặc hành động dựa theo những thông tin trên hoặc một số thông tin xuất hiện trên website này. Vinmec không chịu trách nhiệm pháp lý về những sai sót, lỗi chính tả… do nhập liệu cùng với những sự cố khách quan khác như: Nhiễm virus, hành vi phá hoại, ác ý… xảy ra trên website này cũng như các website liên kết, nếu có. Đường link liên kết: Vinmec sẽ không chịu trách nhiệm hay có nghĩa vụ pháp lý dưới bất kỳ hình thức nào về nội dung của những website không thuộc Vinmec được liên kết với website www.vinmec.com, bao gồm các sản phẩm, dịch vụ và những mặt hàng khác được giới thiệu thông qua những website đó

0