Người thẩm định: Trưởng tiểu ban chẩn đoán hình ảnh
Người phê duyệt: Phùng Nam Lâm
Ngày phát hành:  10/06/2020                Ngày hiệu chỉnh: 20/01/2020

1. Đại cương

• Chụp x-quang đường mật qua ống Kehr là bơm thuốc cản quang có chứa Iode tan trong nước vào đường mật qua ống dẫn lưu Kehr (Sau mổ) nhằm khảo sát đường mật nói chung, xác định sự hiện diện, vị trí, mức độ và nguyên nhân gây tắc mật (Sỏi, u, máu cục, viêm chít hẹp đường mật,…), thoát mật (Rò đường mật), khảo sát lưu thông dịch mật qua cơ vòng Oddi xuống tá tràng.

2. Đối tượng thực hiện

• Bác sỹ và kỹ thuật viên Chẩn đoán hình ảnh.

3. Chuẩn bị
4. Chỉ định
Cần ghi rõ chỉ định chụp kèm thuốc cản quang.

5. Phương tiện

• Máy chụp X quang tăng sáng truyền hình,
• Bộ cassette nhận ảnh,
• Phim X quang
• Máy in phim X quang,
• Hệ thống lưu trữ hình ảnh (Pacs).

6. Vật tư tiêu hao

• Thuốc cản quang tan trong nước Ultravist/ Xenetix.
• Nước cất hoặc nước muối sinh lý.
• Bơm tiêm 20ml
• Kim 18G
• Bộ khay quả đậu, kẹp phẫu thuật.
• Hộp thuốc và dụng cụ cấp cứu tai biến thuốc cản quang.

7. Người bệnh

• Bệnh nhân hôm trước khi chụp có thể nhịn ăn hoặc ăn nhẹ, tránh thức ăn lên men và xơ bã, không cần thiết phải thụt tháo.
• Xem biên bản phẫu thuật để định hướng thế chụp.
• Kiểm tra phần hành chính của bệnh nhân (Họ tên, tuổi, địa chỉ,…), tìm hiểu tiền sử dị ứng, đặc biệt là dị ứng thuốc cản quang và các thuốc có chứa Iode, giải thích quá trình chụp (Để bệnh nhân hợp tác tốt ) và các tai biến có thể xảy ra, trấn an tinh thần bệnh nhân.

8. Các bước tiến hành

8.1. Đặt bệnh nhân

• Cho bệnh nhân nằm ngửa trên bàn chụp, hai tay để lên đầu, chân duỗi thẳng, túi dịch dẫn lưu treo sát thành bàn.
• Đeo khẩu trang, đội mũ, rửa tay, mang găng. Lấy khoảng 5ml thuốc cản quang hòa với dung dịch Nacl 0,9% theo tỷ 1:3 – 1:4 nhằm giảm độ cản quang, hạn chế thuốc cản quang che lấp sỏi đường mật.

8.2. Chuẩn bị ống Kehr

• Vuốt ống Kehr để dịch mật chảy ra, đuổi khí ra ngoài. Kẹp ống Kehr cách da khoảng 3 – 5 cm nhằm tránh thuốc chảy ngược và giảm lượng thuốc dư trong ống. Sát khuẩn phần trên chỗ kẹp bằng bông tẩm cồn Iode.
• Bơm từ từ 20ml dung dịch thuốc cản quang vào ống Kehr qua vị trí sát khuẩn, dựng bơm tiêm một góc trên 45º nhằm tránh khí tràn vào đường mật. Theo dõi sát bệnh nhân để phát hiện sớm, xử trí kịp thời các dấu hiệu phản ứng thuốc cản quang.
• Bác sĩ theo dõi trên màn tăng sáng (Nếu có), khi thấy thuốc lấp đầy toàn bộ đường mật thì yêu cầu bệnh nhân nín thở và tiến hành chụp và chẩn đoán sơ bộ nhằm chọn các tư thế cần thiết để bộc lộ tổn thương.

8.3. Chụp Kehr

• Chụp tư thế thẳng nhằm khảo sát tổng quát toàn bộ đường mật: Tia trung tâm đi qua điểm giữa hạ sườn phải, vuông góc với phim.
• Chụp tư thế chếch phải nhằm khảo sát đường mật gan phải: Xoay bệnh nhân chếch phải, chân phải duỗi thẳng, chân trái co lại cố định chiều thế, lưng tạo với mặt bàn một góc khoảng 15 – 20º, bàn dốc thấp về phía đầu 15-20º, tia trung tâm vuông góc với phim qua điểm giữa hạ sườn phải.
• Chụp tư thế chếch trái nhằm khảo sát đường mật gan trái: Xoay bệnh nhân chếch trái, chân trái duỗi thẳng, chân phải co lại cố định chiều thế, lưng tạo với mặt bàn một góc khoảng 15- 20º, bàn dốc thấp về phía chân 15-20º, tia trung tâm vuông góc với phim qua điểm giữa mũi ức.
• Chụp tư thế thẳng khảo sát sự lưu thông thuốc xuống tá tràng: Bệnh nhân nằm ngửa như ban đầu, bàn dốc thấp về phía chân 15-20º. Tia trung tâm đi qua điểm giữa hạ sườn phải, vuông góc với phim.
• Chụp tư thế nghiêng phải nhằm khảo sát vị trí thương tổn: Xoay bệnh nhân nghiêng phải, tia trung tâm vuông góc với trung tâm phim ngay điểm nối đường giữa hạ sườn phải và đường nách giữa. Sau khi tiến hành xong có thể hút hết thuốc cản quang trong đường mật ra, sát khuẩn và tháo kẹp hoặc chỉ cần sát khuẩn, tháo kẹp, thuốc tự chảy ra theo ống dẫn lưu.

9. Nhận định kết quả

• Phim đạt yêu cầu phải đảm bảo các yếu tố sau:

• • Phim phải đầy đủ dấu R, L, tên tuổi bệnh nhân và thời điểm chụp.
  • Độ cản quang tốt.
  • Bộc lộ được toàn bộ đường mật trong và ngoài gan, một phần tá tràng và ruột non.

10. Những sai sót và xử trí

• Xử trí tai biến thuốc cản quang: Cần thiết tìm hiểu kỹ tiền sử dị ứng thuốc cản quang trước khi tiến hành chụp. Khi xảy ra tai biến, tùy theo mức độ nặng nhẹ mà xử trí phù hợp. Khi bệnh nhân bị sốc thuốc cần xử trí chống sốc theo phác đồ do Bộ Y tế ban hành.
• Hạn chế tối đa hơi tự do vào đường mật, gây ảnh giả sỏi không cản quang gây sai  lầm trong chẩn đoán.
• Đảm bảo điều kiện vô khuẩn nhằm hạn chế nhiễm trùng cho bệnh nhân.
• Hạn chế tối đa thời gian chiếu, giảm hằng số chiếu chụp nhằm hạn chế liều nhiễm x cho người bệnh.
• Tốc độ bơm thuốc chậm giảm cảm giác đau tức khó chịu cho người bệnh, hạn chế dò đường mật, thủng đường mật.

Tài liệu tham khảo:

• PGS.TS. Phạm Minh Thông, 2012. Kỹ thuật chụp X-quang. Hà Nội: Nhà xuất bản y học Hà Nội.
• A.S. Whitley, C.Sloane, G.Hoadley, A.D.Moore, C.W.Assop, 2005. Clark’s positioning in radiography. London: Hodder Arnold

Từ viết tắt:

• PACS: Picture archiving and communication system

Ghi chú:

• Đây là văn bản phát hành lần đầu.

Bản quyền và thương hiệu: Thông tin và hình ảnh trên website thuộc quyền sở hữu của Vinmec. Việc sao chép, sử dụng phải được Vinmec chấp thuận trước bằng văn bản. Miễn trừ trách nhiệm: Tất cả những tư liệu được cung cấp trên website này đều mang tính tham khảo. Do đó, nội dung và hình ảnh sẽ được thay đổi, cập nhật và cải tiến thường xuyên mà không phải thông báo trước. Vinmec không bảo đảm về độ chính xác cũng như sự hoàn thiện về thông tin. Chúng tôi không chịu trách nhiệm pháp lý cho những thiệt hại xuất hiện trực tiếp hay gián tiếp từ việc sử dụng hoặc hành động dựa theo những thông tin trên hoặc một số thông tin xuất hiện trên website này. Vinmec không chịu trách nhiệm pháp lý về những sai sót, lỗi chính tả… do nhập liệu cùng với những sự cố khách quan khác như: Nhiễm virus, hành vi phá hoại, ác ý… xảy ra trên website này cũng như các website liên kết, nếu có. Đường link liên kết: Vinmec sẽ không chịu trách nhiệm hay có nghĩa vụ pháp lý dưới bất kỳ hình thức nào về nội dung của những website không thuộc Vinmec được liên kết với website www.vinmec.com, bao gồm các sản phẩm, dịch vụ và những mặt hàng khác được giới thiệu thông qua những website đó

0