Viêm cơ tim do vắc-xin COVID: Hiếm gặp, mức độ nhẹ và Thường gặp ở nam giới

Không chắc chắn, ngắn gọn và “lành tính”

Bác sĩ Enrico Ammirati

“Hầu hết các trường hợp viêm cơ tim đều lành tính, tức là bệnh nhân có thể vào viện do đau ngực nhưng không bị giảm chức năng tâm thất.” TS.BS. Enrico Ammirati, chuyên gia về bệnh viêm cơ tim của Trung tâm cấy ghép và tim mạch De Gasperis, Bệnh viện Niguarda, Italy đã chia sẻ với theheart.org | Medscape Cardiology.

Trong một bài phát biểu ngày 14 tháng 11 về chủ đề này tại Phiên họp Khoa học trực tuyến của Hiệp hội Tim Hoa Kỳ (AHA), Bác sĩ Dror Mevorach đã mô tả trường hợp điển hình có biểu hiện “nhẹ” dựa trên một quy trình xử trí tương đối ngắn để giải quyết “các triệu chứng lâm sàng, dấu ấn viêm và giảm troponin, bình thường hoá điện tâm đồ, bình thường hoá siêu âm và thời gian nằm viện tương đối ngắn.”

Bác sĩ Movorach của Trung tâm Y tế Đại học Hadassah Hebrew, Israel sau đó đã công bố các phát hiện của ông trong một bài báo cáo trên Tạp chí Y khoa New England (NEJM) mô tả rằng có 136 trường hợp được xác định mắc viêm cơ tim trong số 5 triệu người ở Israel được tiêm vắc-xin Pfizer-BioNTEch. Tình trạng viêm cơ tim được coi là “nhẹ” trong 129 trường hợp hay 95%.

Bên cạnh dó, theo quan sát của Bác sĩ Mevorach thì nguy cơ mắc do vắc-xin cũng rất nhỏ so với viêm cơ tim do nhiễm vi-rút SARS-CoV-2, chưa kể khả năng gặp các biến chứng lâm sàng khó điều trị khi nhiễm COVID-19 như viêm phổi và thuyên tắc mạch phổi.

Nhiều báo cáo khác cũng có kết quả đồng nhất rằng tỷ lệ mắc là rất thấp, đặc biệt là trường hợp mắc do tiêm vắc-xin. Trong một bài báo khác trên tạp chí NEJM được xuất bản vào tháng 9 của tác giả Noam Barda từ Viện nghiên cứu Clalit, Israel và các cộng sự thực hiện trên 1.7 triệu người ở quốc gia này với một nửa số người chưa được tiêm vắc-xin và một nửa còn lại được tiêm vắc-xin Pfizer-BioNTech thì ước tính có 2.7 trường hợp mắc viêm cơ tim cho mỗi 100000 người được tiêm vắc-xin. Đồng thời có 11 trường hợp mắc viêm cơ tim cho mỗi 100000 người dương tính với vi-rút SARS-CoV-2.

Trong một nghiên cứu gần đây về hàng loạt người từ 16 tuổi trở lên được tiêm vắc-xin thì tỷ lệ mắc viêm cơ tim sau mũi tiêm thứ nhất hoặc thứ 2 của vắc-xin Pfizer-BioNTech hoặc Moderna được ước tính là 1/100000 người hoặc thấp hơn. Theo một báo cáo được công bố ngày 14 tháng 12 trên tạp chí Nature Medicine thì tỷ lệ ước tính tương ứng là 4/100000 với những người có kiểm tra dương tính với SARS-CoV-2. 

Bác sĩ Leslie Cooper Jr

Nói chung, “nguy cơ gặp bất kỳ tổn thương tim nào cũng thấp hơn nhiều với người được tiêm vắc-xin so với bị nhiễm vi-rút.” – Bác sĩ Leslie T.Cooper Jr, chuyên gia về bệnh viêm cơ tim và nhà nghiên cứu thử nghiệm lâm sàng tại Mayo Clinic, Jacksonville, Florida đã chia sẻ với theheart.org | Medscape Cardiology. Với việc sử dụng vắc-xin có bản chất mRNA, ông cũng nói rằng: “chúng tôi không thấy có bất kỳ dấu hiệu nguy hiểm nào có thể vượt quá được các lợi ích mang lại của việc tiêm vắc-xin.”

Nam giới ở độ tuổi nhất định

Các bằng chứng nhất quán cho thấy viêm cơ tim xảy ra chủ yếu với nam giới trẻ tuổi và nam thanh niên, đặc biệt là sau khi tiêm liều vắc-xin thứ hai.

Nguy cơ mắc bệnh chỉ tăng ở những người sử dụng vắc-xin mRNA có độ tuổi từ 40 trở xuống là kết quả được báo cáo trong một phân tích gần đây trên tạp chí Nature Medicine. Trong nhóm người này, theo ước tính sau mũi vắc-xin thứ hai thì tỷ lệ mắc viêm cơ tim với vắc-xin Pfizer-BioNTech thấp hơn 1/100000 người và tỷ lệ mắc với vắc-xin Moderna thấp hơn 1.5/100000 người.

Trong một bài phân tích lần thứ 3 của Israel cũng được đăng trên NEJM của tác giả Guy Witberg từ Trung tâm y tế Rabin và các cộng sự, trên tổng số 2.5 triệu người từ 16 tuổi trở lên được tiêm ít nhất một mũi vắc-xin Pfizer-BioNTech thì ước tính chung có khoảng 2.1/100000 trường hợp mắc viêm cơ tim nhưng con số này tăng lên 10.7/100000 trường hợp với nhóm độ tuổi từ 16 đến 29.

Trong báo cáo của bác sĩ Mevorach trên tạp chí NEJM, tỷ lệ mắc ước tính sau khi tiêm mũi thứ 2 vắc-xin Pfizer-BioNTech là 1/26000 với nam giới và 1/218000 với nữ giới khi so với tỷ lệ mắc viêm cơ tim là 1/10857 người trong nhóm người không được tiêm vắc-xin.

Bác sĩ Mevorach lưu ý rằng: Hầu hết những người được tiêm mũi 1 vắc-xin thuộc nhóm tuổi từ 50 trở xuống và hầu hết những người hoàn thành hai mũi tiêm thuộc nhóm tuổi từ 16 đến 29. Theo báo cáo của nhóm nghiên cứu, với những nam giới trẻ tuổi phải chịu các gánh nặng của viêm cơ tim thì tỷ lệ mắc ước tính sau mũi tiêm thứ hai của nam giới từ 16-19 tuổi là 1/6637 so với tỷ lệ 1/99853 ở nữ giới cùng nhóm tuổi.

“… mối liên hệ giữa testosterone, vi-rút và tình trạng viêm đã được tìm hiểu rất kỹ trên chuột. Còn nếu là trên con người, tôi cho rằng điều này vẫn còn chút chưa chắc chắn.”_ Bác sĩ Leslie Cooper Jr, Mayo Clinic.

Trong một báo cáo gần đây trên tạp chí BMJ về một nghiên cứu thực hiện trên 6 triệu người từ 12 tuổi trở lên ở Đan Mạch thì tỷ lệ mắc viêm cơ tim hoặc viêm ngoại tâm mạc có liên quan đến việc tiêm vắc-xin Moderna theo ước tính là 2/100000 người với nữ giới nhưng với nam giới là 6.3/100000 người. Tỷ lệ mắc bệnh và chênh lệch giới tính thấp hơn rất nhiều với những người được tiêm vắc-xin Pfizer-BioNTech, cụ thể là 1.3/100000 người với nữ giới và 1.5/100000 người với nam giới.

Hocmon sinh dục có thể là điểm then chốt

Theo quan sát của TS.BS. Biykem Bozkur – người đã nghiên cứu về bệnh viêm cơ tim có liên quan đến vắc-xin tại Đại học Y Khoa Biykem, Houston, Texas thì việc tỷ lệ mắc viêm cơ tim có liên quan đến vắc-xin vượt trội ở nam thanh niên và nam giới trẻ tuổi có lẽ có liên quan nhiều hơn đến bản thân bệnh viêm cơ tim so với khả năng liên quan đến vắc-xin.

Bác sĩ Biykem Bozkurt

Trong quá khứ thì giới tính nam có liên quan đến cả các nghiên cứu dịch tễ học và các mô hình thí nghiệm có xu hướng mắc nhiều hơn với hầu hết các dạng viêm cơ tim khác nhau. – Bác sĩ Bozkurt chia sẻ với theheart.org | Medscape Cardiology. Bà cũng cho rằng vì nam giới từ 16 đến 19 tuổi trở lên có nguy cơ mắc viêm cơ tim cao nhất do biến chứng sau tiêm vắc-xin SARS-CoV-2 nên cơ chế mắc có thể có nhiều liên quan tới hormon sinh dục.

Bác sĩ Bozkurt nói: “Do đó, testosteron được coi là một tác nhân khiến cho họ có nguy cơ bị viêm và tổn thương cao hơn và thiếu phản ứng thích nghi về mặt hồi phục và ngăn chặn tổn thương.” Vai trò của estrogen là ức chế quá trình tiền viêm và cụ thể là “làm mờ các đáp ứng miễn dịch trung gian tế bào.”

Bác sĩ Ammirati cũng đồng ý và cho rằng: “Chúng tôi không biết cơ chế của hiện tượng này nhưng giả thuyết được đưa ra về vai trò bảo vệ của estrogen hoặc nguy cơ có liên quan đến testosteron là điều hợp lý. Ông bổ sung thêm: “Chúng tôi cũng không có bất kỳ bằng chứng trực tiếp nào trên người”.

Những điểm khác biệt có liên quan đến giới tính trong các thí nghiệm về bệnh viêm cơ tim đã được báo cáo trong các tạp chí trong vòng ít nhất 70 năm, nhưng Bác sĩ Cooper của trung tâm Mayo Clinic đã nói rằng: “các y văn về testosteron và estrogen vẫn chưa được đánh giá về chi tiết liên quan đến bệnh viêm cơ tim có liên quan đến vắc-xin.”

Theo bác sĩ Cooper quan sát thì hầu hết các trường hợp viêm cơ tim trong phòng thí nghiệm là do vi-rút và ông cũng nói rằng: “Mối liên hệ giữa testosteron, vi-rút và tình trạng viêm đã được tìm hiểu rất kỹ trên chuột. Còn nếu là trên con người, tôi cho rằng điều này vẫn còn chút chưa chắc chắn.”

Nếu điều này có thể áp dụng cho người thì nồng độ testosteron tăng cao có thể thúc đẩy tình trạng viêm cơ tim một cách độc lập. Ông Cooper cũng nói rằng: “Nếu estrogen có thể bảo vệ tim thì cơ chế bảo vệ này là một cơ chế khác.” Từ đó có thể lý giải được việc nam giới có tỷ lệ mắc cao hơn một chút với hầu hết các dạng viêm cơ tim.

Khi so sánh nam giới với nữ giới thì theo bác sĩ Ammirati: “Trái tim có thể dễ bị tổn thương hơn với các biến cố như loạn nhịp tim hoặc các hiện tượng qua trung gian miễn dịch. Do đó nam giới cũng có thể dễ bị tổn thương hơn với bệnh viêm cơ tim.”

Bác sĩ Ammirati đã nói: “Tỷ lệ mắc viêm cơ tim liên quan đến vắc-xin cao hơn ở nam giới là điều thú vị để tìm hiểu nên cần nghiên cứu xem liệu rằng testosteron có phải là một phần cùa cơ chế gây ra hiện tượng này hay không cũng như cần nghiên cứu về khả năng bảo vệ cơ tim của estrogen.” Tuy nhiên do nhiều hạn chế của các mô hình nghiên cứu trên động vật nên bác sĩ Ammirati cũng nói: “chúng tôi không có những dữ liệu thực sự thuyết phục để ủng hộ bất kỳ ý nào trong quan điểm này.”

Ông cũng nói rằng: “Mặc dù viêm cơ tim bằng một cách nào đó là qua trung gian miễn dịch và hormon có thể điều chỉnh các đáp ứng nên cơ chế không chỉ dừng lại ở hormon sinh dục. Tất cả đều này có lẽ không thể lý giải được tính đặc hiệu với tim. Đây không phải là một đáp ứng hệ thống mà là một đáp ứng của cơ quan đặc hiệu.”

Điều chỉnh các đáp ứng miễn dịch

Các chi tiết về quá trình miễn dịch cơ bản gây ra viêm cơ tim do vắc-xin mRNA dù có được điều chỉnh bằng hormon hay không thì đều chưa được nắm rõ. Bác sĩ Bozkurt cho biết, biến chứng này không giống với bệnh huyết thanh, cũng không phải là một phản ứng với tình trạng nhiễm khuẩn do các vi-rút gây bệnh cho tim khác như vi-rút coxsackie B – một căn nguyên gây ra viêm cơ tim vi-rút. Ý phía sau là một khả năng khá thuyết phục vì các trường hợp quá mẫn với vắc-xin đậu mùa đã được nhận biết rộng rãi. 

Vị bác sĩ này cũng nói rằng: “Chúng tôi không biết cơ chế của hiện tượng này, trả lời ngắn gọn là như thế. Tuy nhiên có nhiều giả thuyết về nó.” Theo các lưu ý của bác sĩ Bozkurt và các cộng sự trong một bái báo gần đây thì có một giả thuyết được đề xuất rộng rãi trong các y văn, đó là các tự kháng thể được điều khiển bởi sự sao chép phân tử giữa protein đột biến của SARS-CoV-2 bị nhắm tới bởi vắc-xin mRNA và một protein cơ tim có cấu trúc tương tự, có thể là alpha-myosin. 

Bác sĩ Cooper nói: “Tuy nhiên, việc tăng các kháng thể kháng tim đặc hiệu vẫn chưa được ghi chép với những người được tiêm hai mũi vắc-xin mRNA. Vậy nên tôi muốn nỏi rằng mặc dù sao chép phân tử là một cơ chế tương đối thuyết phục, ví dụ với trường hợp thấp tim sau nhiễm liên cầu A, nhưng điều này vẫn chưa được chứng minh đối với bệnh viêm cơ tim có liên quan đến tiêm vắc-xin mRNA phòng ngừa COVID-19.”

Ông bổ sung rằng: “Chúng ta có thể sẽ không biết được cơ chế chính xác với độ chắc chắn cao. Không có mô hình nghiên cứu trên động vật nào đối với bệnh viêm cơ tim khởi phát do vắc-xin và chúng tôi vẫn đang nói về số lượng bệnh nhân viêm cơ tim rất nhỏ. Phần lớn trong số họ đều hồi phục và do đó không đưa ra được bất kỳ gợi ý nào về cơ chế của hiện tượng này.”

Triển vọng với trẻ lớn

Hiện nay, Trung tâm kiểm soát và phòng ngừa dịch bệnh (CDC) đã cho phép tiêm vắc-xin chống SARS-CoV-2 cho trẻ từ 5 đến 11 tuổi sử dụng vắc-xin Pfizer-BioNTech. Đến nay các kinh nghiệm cho thấy việc tạo miễn dịch là an toàn với nhóm tuổi này kèm nguy cơ mắc viêm cơ tim hoặc các biến chứng khác không đáng kể. Tuy nhiên với triển vọng của việc cho phép tiêm vắc-xin cho trẻ dưới 5 tuổi thì viêm cơ tim có phải là mối lo ngại với những trẻ này không?

Bác sĩ Cooper cho rằng có lẽ là không nếu biến chứng xảy ra chủ yếu do hormon sinh dục. Ông nói: “Người ta dự đoán rằng trước tuổi dậy thì, bạn sẽ có tỷ lệ bị viêm cơ tim ở nam giới thấp hơn, thấp hơn nhiều so với khi bạn ở độ tuổi từ 16 đến 19 và tỷ lệ này gần bằng với nữ giới.” Cả bác sĩ Ammirati và bác sĩ Bozkurt đều đồng ý với điều này.

Điều vẫn cần phải xem xét là liệu rằng nguy cơ mắc viêm cơ tim do tiêm vắc-xin có xảy ra với trẻ nhỏ hơn 12 tuổi hay không. Tuy nhiên, bác sĩ Bozkurt thì không nghĩ như vậy: “Tôi nghi ngờ điều này. Tôi nghĩ nó sẽ có liên quan đến việc dậy thì. Tuy nhiên tôi không muốn đưa ra bất kỳ giả thuyết nào mà không có dữ liệu về nó.”

Theo dõi Steve Stiles trên Twitter: https://twitter.com/SteveStiles2. Để xem thêm từ theheart.org | Medscape Cardiology, hãy theo dõi chúng tôi trên Twitter và Facebook. 

Trích dẫn bài viết:  COVID-Vaccine Myocarditis: Rare, Mild, and Usually a Guy Thing – Medscape – Jan 07, 2022

0