Người thẩm định: Trưởng tiểu ban chẩn đoán hình ảnh
Người phê duyệt: Phùng Nam Lâm
Ngày phát hành: 10/06/2020                Ngày hiệu chỉnh: 20/01/2020

1. Đại cương

• Chụp x-quang đại tràng là kỹ thuật làm đối quang ống tiêu hóa thấp, hay còn gọi là làm cản quang khung đại tràng bằng thuốc cản quang. Điều kiện chuẩn bị bệnh nhân chủ yếu là thụt tháo ruột sạch hoàn toàn trước khi cho thuốc cản quang vào.

2. Đối tượng thực hiện chụp x-quang đại tràng:

• Bác sĩ và kỹ thuật viên chẩn đoán hình ảnh.

3. Chỉ định và chống chỉ định

3.1. Chỉ định

• Ung thư đại tràng, polyp đại tràng.
• Viêm đại tràng, túi thừa đại tràng.
• Lồng ruột, xoắn đại tràng.
• Phình to đại tràng bẩm sinh (Bệnh Hirschsprung) hoặc thứ phát.

3.2. Chống chỉ định:

• Không có chống chỉ định tuyệt đối
• Chống chỉ định tương đối trong trường hợp phụ nữ có thai hoặc bệnh nhân lớn tuổi, không hợp tác được.

4. Chuẩn bị

4.1. Chỉ định

• Phiếu xét nghiệm: Cần ghi rõ chỉ định chụp kèm thuốc cản quang.
• Phương tiện: Máy chụp X quang tăng sáng truyền hình, bộ cassette nhận ảnh, phim X quang, máy in phim X quang, hệ thống lưu trữ hình ảnh.
• Bock (Bình) thụt và thìa dài.
• Ống thông chuyên dụng có bóng cố định ở đầu

4.2. Vật tư tiêu hao

• Thuốc cản quang đường uống Barium Sulfate hoặc thuốc cản quang tan trong nước trong các trường hợp nghi ngờ có nguy cơ thủng đại tràng.
• Thuốc giảm nhu động ruột hoặc thuốc tăng nhu động ruột.
• Nước cất hoặc nước muối sinh lý.
• Bộ khay quả đậu, kẹp phẫu thuật.
• Dầu bôi trơn Vaseline (Để dễ dàng đưa ống qua hậu môn)
• Hộp thuốc và dụng cụ cấp cứu tai biến thuốc cản quang.

5. Người bệnh

• Chế độ ăn không gây tồn đọng trong 2 ngày trước khi chụp.
• Dùng thuốc nhuận tràng trong 2 ngày trước, như Magie Sulfat (7,5g), Dulcolax, Boldolaxine, Peristatine (2 viên/ ngày)…
• Thụt tháo đại tràng với 1,5 – 2 lít nước ấm đưa vào từ từ đặt ở độ cao 40cm và giữ trong vòng 10 phút, làm 2 lần cách nhau vài giờ hoặc sau 12 giờ, trước khi chụp.
• Bệnh nhân nhịn ăn sáng trước khi chụp.
• Giải thích quy trình chụp để bệnh nhân hợp tác.

6. Các bước tiến hành

6.1. Bơm thuốc

• Chụp một phim bụng không chuẩn bị tư thế nằm ngửa.
• Sau đó chuẩn bị một cốc Baryt ấm đặt cao hơn 40cm so với mặt bàn, luồn canule có nhánh đã được bôi dầu Vaseline vào hậu môn. Cho Baryt vào dần, nếu có điều kiện cần theo dõi dưới màn huỳnh quang hoặc tăng sáng truyền hình, để tìm tư thế thích hợp, giảm thiểu phím chụp, giảm liều nhiễm xạ cho cả thầy thuốc và bệnh nhân.

6.2. Tiến hành kỹ thuật chụp

• Các phim chụp có 3 thì như sau

• • Chụp đầy thuốc cao thế để đánh giá trương lực đại tràng.
  • Chụp với thuốc sau khi đi ngoài để xem niêm mạc.
  • Bơm hơi để tạo đối quang kép, xem niêm mạc, thành đại tràng.

• Để đánh giá từng đoạn ta có các tư thế sau:

• Tách quai đại tràng sigma – trực tràng có các tư thế sau: 

• • Tư thế Le Canuet: Hai lần chếch: Chếch sau trái, chếch bóng.
  • Tư thế Chassard – Lapine: Bệnh nhân ngồi ở góc bàn, thân cúi gập xuống, tia trung tâm khu trú L5.

7. Nhận định kết quả

7.1. Manh tràng bình thường

• Hình túi cao 6cm, có thể di động trong khoang phúc mạc, nằm trong hố chậu phải. Đoạn gần cuối manh tràng ở mặt trong có một lỗ của ruột thừa, trên lỗ ruột thừa 2cm là lỗ hồi tràng, được khép kín bằng van Bauhin.

7.2. Đại tràng lên bình thường

• Cố định bởi mạc treo đại tràng phải, dài 8 – 15cm cho đến mặt dưới gan gấp lại thành góc hơi nhọn, gọi là góc phải hay góc gan.

7.3. Đại tràng ngang bình thường

• Dài 40 – 70cm, tạo ra một quai võng ra phía sau và lên cao gồm 2 phần, phần phải ngắn, cố định, phần trái dài di động. Nhờ mạc treo đại tràng ngang trải dài đến tận góc lách, sâu hơn và cao hơn so với góc gan.
• Góc lách rất nhọn, cố định bởi dây chằng hoành đại tràng, định vị trong mặt phẳng dọc.

7.4. Đại tràng xuống bình thường

• Gồm hai phần đại tràng lưng dài khoảng 20cm, từ góc lách đến chậu, có mạc nối dính vào mặt sau.
• Đại tràng chậu hoặc sigma, di động, mặt rộng của mạc treo tạo thành cuộn ở trong hố hông trái và chậu.

7.5. Trực tràng bình thường

• Nằm ở mặt trước của đốt sống S3 cho đến hậu môn, gồm hai phần:
  • Phần chậu: Chếch xuống dưới và ra trước: Bóng trực tràng.
  • Phần tầng sinh môn: Chếch xuống dưới và ra sau. Ống hậu môn dài và rộng khoảng 3cm, giới hạn bởi một ngấn gọi là van Houston.
• Khung đại tràng giống một ống gập nhiều đoạn, bờ có nhiều ngấn đối xứng. Ở giữa 2 ngấn có một khoang Haustra cách nhau 1cm, sâu 0,5cm, nối các khoang Haustra có 3 giải niêm mạc chạy dọc. Khoang Haustra nhiều và sâu ở bên phải và đại tràng ngang (Hình đàn gió) hơn bên trái và sigma.

Tài liệu tham khảo:

• PGS.TS. Phạm Minh Thông, 2012. Kỹ thuật chụp X-quang. Hà Nội: Nhà xuất bản y học Hà Nội.
• A.S. Whitley, C.Sloane, G.Hoadley, A.D.Moore, C.W.Assop, 2005. Clark’s positioning in radiography. London: Hodder Arnold

Ghi chú:

• Đây là văn bản phát hành lần đầu.

Bản quyền và thương hiệu: Thông tin và hình ảnh trên website thuộc quyền sở hữu của Vinmec. Việc sao chép, sử dụng phải được Vinmec chấp thuận trước bằng văn bản. Miễn trừ trách nhiệm: Tất cả những tư liệu được cung cấp trên website này đều mang tính tham khảo. Do đó, nội dung và hình ảnh sẽ được thay đổi, cập nhật và cải tiến thường xuyên mà không phải thông báo trước. Vinmec không bảo đảm về độ chính xác cũng như sự hoàn thiện về thông tin. Chúng tôi không chịu trách nhiệm pháp lý cho những thiệt hại xuất hiện trực tiếp hay gián tiếp từ việc sử dụng hoặc hành động dựa theo những thông tin trên hoặc một số thông tin xuất hiện trên website này. Vinmec không chịu trách nhiệm pháp lý về những sai sót, lỗi chính tả… do nhập liệu cùng với những sự cố khách quan khác như: Nhiễm virus, hành vi phá hoại, ác ý… xảy ra trên website này cũng như các website liên kết, nếu có. Đường link liên kết: Vinmec sẽ không chịu trách nhiệm hay có nghĩa vụ pháp lý dưới bất kỳ hình thức nào về nội dung của những website không thuộc Vinmec được liên kết với website www.vinmec.com, bao gồm các sản phẩm, dịch vụ và những mặt hàng khác được giới thiệu thông qua những website đó

0