Viêm mũi dị ứng: nguyên nhân, triệu chứng, điều trị

1. Nguyên nhân

• Tác nhân gây dị ứng từ môi trường: Môi trường xung quanh chúng ta đầy đủ các tác nhân gây dị ứng, bao gồm phấn hoa, bụi, vi khuẩn, nấm, phấn thực vật, dấu chân động vật, bã nhang, khói, hóa chất, v.v. Những tác nhân này có thể thâm nhập vào cơ thể của chúng ta thông qua đường hô hấp và gây ra phản ứng dị ứng trong mũi.

+ Phấn hoa: Phấn hoa là một trong những nguyên nhân chính gây viêm mũi dị ứng. Khi hơi thở vào các hạt phấn hoa, hệ miễn dịch của cơ thể phản ứng bằng cách sản xuất các chất gây dị ứng, gây ra các triệu chứng như ngứa, sưng, chảy nước mũi và hắt hơi.

+ Bụi nhà và dấu chân động vật: Bụi nhà chứa đựng nhiều chất gây dị ứng, bao gồm phân, hạt mỡ, tơ bông và vi khuẩn. Dấu chân động vật và lông cũng là nguồn gây dị ứng cho nhiều người, đặc biệt là người có dị ứng với chúng.

+ Nấm mốc và vi khuẩn: Nấm mốc và vi khuẩn có thể tồn tại trong môi trường sống như nhà cửa, phòng tắm, căn hộ, hay các khu vực ẩm ướt. Tiếp xúc với nấm mốc hoặc vi khuẩn có thể gây dị ứng và viêm mũi.

+ Hóa chất: Các hóa chất trong môi trường làm việc như hóa chất công nghiệp, hóa chất trong các ngành nghề như nông nghiệp, dệt may, hoá chất và chế phẩm, cũng có thể gây ra dị ứng và viêm mũi. Tiếp xúc lâu dài với các hợp chất này có thể làm tổn thương niêm mạc mũi và gây ra triệu chứng dị ứng.

+ Bã nhang,  khói, ô nhiễm không khí: Tiếp xúc với bã nhang, khói, ô nhiễm không khí từ môi trường xung quanh có thể làm kích thích niêm mạc mũi và gây ra viêm mũi dị ứng. Các chất ô nhiễm như bụi, hơi hóa chất, khí độc, khói xe cộ và hơi từ các nhà máy công nghiệp có thể là nguyên nhân gây dị ứng.

• Di truyền: Một số người có khả năng di truyền cao để phát triển dị ứng và viêm mũi. Nếu có một người trong gia đình đã có tiền sử viêm mũi dị ứng, khả năng bệnh nhân mắc bệnh này cũng sẽ tăng lên. 
• Sức đề kháng yếu: Một số người có hệ thống miễn dịch yếu và không đủ sức đề kháng để chống lại các tác nhân gây dị ứng. Trong trường hợp này, cơ thể của họ sẽ phản ứng quá mức với các tác nhân gây dị ứng, gây ra các triệu chứng của bệnh viêm mũi dị ứng.
• Chế độ ăn uống: Chế độ ăn uống không tốt, chứa nhiều chất gây dị ứng, cũng có thể dẫn đến bệnh viêm mũi dị ứng.
• Tiếp xúc với thuốc và hóa chất trong dược phẩm: Một số thuốc và hóa chất trong dược phẩm, bao gồm cả thuốc chống viêm không steroid (NSAIDs), thuốc mỡ mắt và thuốc mũi, cũng có thể gây dị ứng và viêm mũi. Một số người có thể phản ứng dị ứng với thành phần hoạt chất trong các loại thuốc này, gây ra viêm mũi và các triệu chứng khác như chảy nước mắt, ngứa và sưng.
• Bệnh lý khác: Một số bệnh lý khác như viêm xoang, viêm mũi mạn tính, polyp mũi, … cũng có thể dẫn đến bệnh viêm mũi dị ứng.

2. Triệu chứng

• Bệnh viêm mũi dị ứng thường có chu kỳ: xuất hiện đột ngột vào đầu mùa lạnh hoặc đầu mùa nóng. Các triệu chứng thường bao gồm cảm giác nhột cay trong mũi, hắt hơi liên tục vài chục cái, cay mắt, đỏ mắt và chảy nước mắt. Sau đó, mũi chảy nước đầm đìa và nước mũi trong như nước lã. Người bệnh cảm thấy rát bỏng ở kết mạc và vòm họng. Các triệu chứng khác bao gồm nặng đầu, mệt mỏi uể oải, sợ ánh sáng và cảm giác rát bỏng. Bệnh viêm mũi dị ứng thường kéo dài trong khoảng vài ngày đến một tuần trước khi tự biến mất. Tuy nhiên, đặc điểm của bệnh là vào cùng một thời điểm hàng năm, bệnh lại tái phát và có những bệnh nhân phải sống chung với bệnh suốt hàng chục năm.Ở một số bệnh nhân cao tuổi, do bệnh kéo dài nhiều năm, niêm mạc mũi bị thoái hóa và phù nề gây ngạt mũi. Các xương xoăn mũi cũng sẽ to phình lên và có thể xen với những polip.
• Bệnh viêm mũi dị ứng không có chu kỳ: thường gặp nhất là khi bệnh nhân thức dậy vào buổi sáng. Triệu chứng sổ mũi giảm dần trong ngày và tái phát khi bị tiếp xúc với gió, lạnh hoặc bụi. Ban đầu, nước mũi có dạng lỏng, sau đó chuyển sang dạng mủ và chảy thành từng đợt Bệnh nhân có thể phát triển viêm loét vùng tiền đình mũi và hắt hơi liên tục trong nhiều giờ trong ngày, dẫn đến mệt mỏi và giảm trí nhớ. Triệu chứng ngạt mũi có thể thay đổi tùy theo thời gian, thời tiết và mùa. Do nghẹt mũi, bệnh nhân phải thở bằng miệng dẫn đến viêm họng và viêm phế quản. Bệnh nhân cảm thấy ngứa trong mũi và đau thắt ở gốc mũi, và phải khạc nhổ do tiết dịch ứ đọng trong vòm họng. Niêm mạc mũi bị phù nề, nhợt nhạt, phủ dịch nhầy loãng hoặc mủ đặc, có màu trắng hoặc vàng, và có thể xanh khi có bội nhiễm vi khuẩn. Niêm mạc mũi cũng có thể bị thoái hóa và biến thành polyp to nhẵn.

3. Điều trị

• Tránh tiếp xúc với chất gây dị ứng: Một trong những phương pháp quan trọng nhất để điều trị viêm mũi dị ứng là tránh tiếp xúc với chất gây dị ứng. Điều này có thể bao gồm việc tránh phấn hoa, bụi nhà, dấu chân động vật, thực phẩm gây dị ứng và các chất hóa học trong môi trường làm việc. Cố gắng duy trì một môi trường sạch sẽ và không bị ô nhiễm có thể giúp giảm triệu chứng.
• Sử dụng thuốc giảm đau và kháng histamine: Thuốc giảm đau và kháng histamine có thể giúp giảm triệu chứng của bệnh viêm mũi dị ứng. Tuy nhiên, bệnh nhân nên tìm kiếm lời khuyên từ bác sĩ hoặc nhà dược trước khi sử dụng bất kỳ loại thuốc nào.
• Điều chỉnh môi trường sống: Điều chỉnh môi trường sống như làm sạch nhà cửa, giặt quần áo thường xuyên và giữ cho môi trường ẩm ướt có thể giảm thiểu triệu chứng của bệnh viêm mũi dị ứng.
• Thay đổi lối sống: Thói quen ăn uống và sinh hoạt không lành mạnh có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh viêm mũi dị ứng. Vì vậy, việc thay đổi lối sống là cần thiết để giảm thiểu triệu chứng của bệnh. Bệnh nhân nên tập trung vào việc ăn uống đầy đủ dinh dưỡng và tập thể dục thường xuyên để tăng cường sức khỏe và giảm căng thẳng.
• Sử dụng dung dịch mặt nạ mũi: Dung dịch mặt nạ mũi chứa các thành phần có khả năng làm giảm viêm nhiễm và giảm triệu chứng viêm mũi dị ứng. Các thành phần như natri clorid, xylometazolin hay oxymetazolin có thể giúp làm giảm sưng mũi và tắc nghẽn, giúp cải thiện thoái mái hô hấp.
• Thuốc cản trở miễn dịch: Đối với những người có triệu chứng nghiêm trọng hoặc không phản ứng tốt với các phương pháp điều trị trên, các loại thuốc cản trở miễn dịch có thể được sử dụng. Các loại thuốc này làm giảm hoạt động của hệ miễn dịch, giảm phản ứng dị ứng và giúp giảm triệu chứng viêm mũi dị ứng.

Tài liệu tham khảo:

• Multiple suppressor factors at work in immune tolerance to allergens – tác giả Akdis, M. và Akdis

• Allergic rhinitis – Cleveland Clinic

0