Vàng da sơ sinh: Nguyên nhân, triệu chứng, điều trị và chăm sóc hiệu quả 

1. Nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị bệnh vàng da sơ sinh.

1.1. Nguyên nhân: 

– Bilirubin bị thừa là nguyên nhân chính gây vàng da ở trẻ sơ sinh, đây là chất gây ra màu vàng của bệnh vàng da, sắc tố vàng này được giải phóng từ các hồng cầu đã bị phân huỷ. Lý do trẻ sơ sinh dễ mắc bệnh vàng da hơn là vì trẻ sơ sinh sản xuất nhiều bilirubin hơn người lớn, tốc độ phân huỷ hồng cầu cũng nhanh hơn trong vài ngày vừa chào đời. 

– Gan của trẻ sơ sinh chưa có khả năng lọc bilirubin từ máu nên sẽ bị dư thừa, vàng da trong trường hợp này được gọi là vàng da sinh lý, xuất hiện ngay những ngày đầu chào đời, và sẽ biến mất nếu biết cách điều trị và chăm sóc trẻ. 

– Trong một số trường hợp khác, trẻ có thể bị vàng da là do một số bệnh lý và đây là vàng da bệnh lý: 

• Bị nhiễm trùng, nhiễm trùng huyết.
• Có nhiều tế bào hồng cầu, hồng cầu hình lưỡi liềm.
• Bệnh lý về gan.
• Thiếu men G6PD.
• Xuất huyết bất thường trong cơ thể.
• Nhóm máu không tương thích với mẹ. 
• Tắc mật.
• Thiếu hụt enzyme.

– Một số yếu tố sau là tăng khả năng bị vàng da ở trẻ sơ sinh là:

• Trẻ sinh non
• Trẻ không chịu bú
• Có nguồn gốc từ Đông Á hoặc Địa Trung Hải. 

• Triệu chứng: 

– Vàng da và vàng tròng trắng mắt là dấu hiệu chính của bệnh vàng da trẻ sơ sinh, thường xuất hiện từ ngày thứ hai đến ngày thứ tư sau khi sinh.

Để kiểm tra bệnh vàng da ở trẻ sơ sinh, hãy ấn nhẹ vào mũi hoặc trán của bé. Nếu vùng da ấn vào có màu vàng, có thể bé bị vàng da nhẹ. Nếu em bé không bị vàng da, màu da sẽ trông hơi nhạt hơn màu bình thường trong giây lát.

Kiểm tra em bé trong điều kiện ánh sáng tốt, tốt nhất là dưới ánh sáng ban ngày tự nhiên.

– Đến bệnh viện ngay khi có các dấu hiệu, triệu chứng sau có thể cho thấy được bệnh vàng da nặng hơn: 

• Da của bé trở nên vàng hơn.
• Da ở bụng, tay hoặc chân của bé có màu vàng.
• Lòng trắng mắt của bé có màu vàng.
• Em bé có vẻ bơ phờ hoặc ốm yếu hoặc khó đánh thức.
• Em bé không tăng cân hoặc bú kém.
• Em bé phát ra tiếng khóc the thé.

1.2. Điều trị: 

– Bệnh vàng da sơ sinh sinh lý thường tự khỏi trong vòng hai đến ba tuần. Các phương pháp điều trị chủ yếu cho bệnh này là giảm lượng bilirubin trong máu cho em bé. Bao gồm: 

• Tăng cường dinh dưỡng. Để ngăn ngừa không thể tăng cân của em bé, bác sĩ có thể khuyên mẹ nên cho em bé ăn hoặc bổ sung thường xuyên hơn để đảm bảo rằng em bé nhận được đầy đủ chất dinh dưỡng.
• Liệu pháp ánh sáng (quang trị liệu). Em bé có thể được đặt dưới một loại đèn đặc biệt phát ra ánh sáng trong quang phổ xanh lam-xanh lá cây. Ánh sáng làm thay đổi hình dạng và cấu trúc của các phân tử bilirubin theo cách mà chúng có thể được bài tiết qua cả nước tiểu và phân. Trong thời gian điều trị, em bé sẽ chỉ mặc tã và miếng dán bảo vệ mắt. Liệu pháp ánh sáng có thể được bổ sung bằng việc sử dụng đệm hoặc đệm phát sáng.
• Globulin miễn dịch tiêm tĩnh mạch (IVIg). Vàng da có thể liên quan đến sự khác biệt về nhóm máu giữa mẹ và bé. Tình trạng này dẫn đến việc em bé mang kháng thể từ người mẹ dẫn đến sự phá vỡ nhanh chóng các tế bào hồng cầu của em bé khi chưa hết hạn. Truyền tĩnh mạch immunoglobulin là một loại protein trong máu có thể làm giảm mức độ kháng thể để có thể làm giảm vàng da và giảm nhu cầu truyền máu thay thế, mặc dù kết quả không được kết luận.
• Trao đổi truyền máu. Hiếm khi, khi bệnh vàng da nghiêm trọng không đáp ứng với các phương pháp điều trị khác, trẻ có thể cần được truyền máu thay thế. Điều này liên quan đến việc liên tục rút một lượng máu nhỏ và thay thế nó bằng máu của người hiến tặng, do đó làm loãng bilirubin và các kháng thể của mẹ – một quy trình được thực hiện trong phòng chăm sóc đặc biệt cho trẻ sơ sinh.

2. Những điều cần biết và cách chăm sóc hiệu quả khi trẻ bị vàng da. 

2.1. Lối sống và biện pháp khắc phục tại nhà: 

Khi bệnh vàng da ở trẻ sơ sinh không nghiêm trọng, bác sĩ có thể đề nghị thay đổi thói quen cho ăn để có thể làm giảm mức độ bilirubin. Hãy nói chuyện với bác sĩ nếu người nhà có bất kỳ câu hỏi hoặc thắc mắc nào về số lượng hoặc tần suất bé bú hoặc nếu bà mẹ gặp khó khăn khi cho con bú. Các bước sau đây có thể làm giảm vàng da:

• Cho ăn thường xuyên hơn. Cho bé bú thường xuyên hơn sẽ cung cấp cho bé nhiều sữa hơn và khiến bé đi vệ sinh nhiều hơn, làm tăng lượng bilirubin được đào thải trong phân của bé. Trẻ sơ sinh bú sữa mẹ nên bú từ 8 đến 12 lần mỗi ngày trong vài ngày đầu đời. Trẻ sơ sinh bú sữa công thức thường nên uống 1 đến 2 ounce (khoảng 30 đến 60 ml) sữa công thức cứ sau 2 đến 3 giờ trong tuần đầu tiên.
• Thức ăn bổ sung. Nếu em bé  gặp khó khăn khi bú mẹ, sụt cân hoặc mất nước, bác sĩ có thể đề nghị cho bé uống sữa công thức hoặc sữa vắt ra để bổ sung cho việc bú mẹ. Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể khuyên các bà mẹ chỉ nên dùng sữa công thức trong vài ngày rồi tiếp tục cho con bú. Hãy hỏi bác sĩ những lựa chọn cho ăn phù hợp với em bé.

2.2. Những biến chứng khi nồng độ bilirubin tăng cao gây vàng da nặng: 

– Bệnh não cấp tính do bilirubin: Bilirubin gây độc cho các tế bào của não. Nếu em bé bị vàng da nặng, sẽ có nguy cơ chất bilirubin đi vào não, một tình trạng gọi là bệnh não cấp tính do bilirubin. Điều trị kịp thời có thể ngăn ngừa thiệt hại lâu dài đáng kể. Các triệu chứng như sau:

• Bơ phờ.
• Khó đánh thức.
• Tiếng khóc the thé.
• Bú hoặc bú kém.
• Vòm cổ và cơ thể về phía sau.
• Sốt.

– Kernicterus: Kernicterus là hội chứng xảy ra nếu bệnh não cấp tính do bilirubin gây ra tổn thương vĩnh viễn cho não. Kernicterus có thể dẫn đến:

Các cử động không tự nguyện và không kiểm soát được (bại não do athetoid)

• Nhìn lên vĩnh viễn.
• Mất thính lực.
• Sự phát triển không đúng của men răng. 

Nguồn tham khảo: 

– Mayo clinic (Infant jaundice).

– NHS.uk (Newborn jaudice).

0