Chẩn đoán và phân loại gãy ổ cối xương chậu

Nhóm Tác giả: PGS. TS. Đào Xuân Thành, TS. Nguyễn Huy Phương

Ngày phát hành: 30/3/2022

1. Chẩn đoán gãy ổ cối xương chậu

1.1. Triệu chứng lâm sàng

1.1.1. Triệu chứng cơ năng 

Gãy ổ cối có thể là đơn thuần, nhưng có thể nằm trong hoàn cảnh có chấn thương khác kèm theo như sọ não, bụng, ngực và gãy các xương khác. Vì vậy khi thăm khám lâm sàng cần đánh giá:

• Bệnh nhân có sốc hay không?
• Bệnh nhân có những thương tổn bụng, ngực, sọ não cẩn xử lý cấp cứu ngay hay không?
• Bệnh nhân có trật khớp háng không?
• Vận động khớp háng bệnh nhân có đau không?
• Đo chiều dài chi.
• Phát hiện những thương tổn phẩn mềm ở vùng mông, đùi trước.
• Kiểm tra xương tứ chi có gãy không?
• Đau nhiều trong khớp háng. Không đứng, cử động được khớp háng, nếu  cử động khớp háng bệnh nhân sẽ rất đau; vị trí mấu chuyển lớn có thể bị di lệch khi trật khớp háng trung tâm.

1.1.2. Triệu chứng thực thể

Vận động khớp háng BN sẽ rất đau. Có trường hợp kinh điển như gãy trần ổ cối, chỏm xương đùi di trú vào tiểu khung gây trật khớp háng trung tâm hoàn toàn, biểu hiện ngắn chi, mấu chuyển lớn lên cao so với bên lành, chân ở tư thế duỗi và xoay ngoài.

• Sưng, đau khớp háng.
• Ép bửa khung chậu đau tăng lên.
• Vận động khớp háng BN đau tăng lên.

1.2. Chẩn đoán hình ảnh gãy ổ cối xương chậu

1.2.1. X-quang khung chậu 

Chụp X-quang khung chậu thẳng trước-sau:

• Đánh giá sơ bộ đường gãy
• So sánh bên lành và bên tổn thương
• Trên phim thấy các hình ảnh:

Chụp X- quang khung chậu tư thế nghiêng bịt:

• Bệnh nhân nằm nghiêng 45°
• Kê mỏng bên tổn thương bằng một gối
• Trên phim này thấy các tổn thương trụ trước, viền sau của ổ cối, lỗ bịt.

Chụp X- quang khung chậu tư thế nghiêng chậu:

• Bệnh nhân nằm nghiêng 45°
• Kê mông bên lành bằng một gối
• Trên phim này thấy các tổn thương của trụ sau ổ cối, cánh chậu, thành trước ổ cối.

1.2.2. Cắt lớp vi tính khung chậu

Xác định chính xác nhất mức độ di lệch các mảnh gẫy của ổ cối

1.2.3 Tóm tắt chẩn đoán 

Căn cứ vào lâm sàng và phim chụp X-quang, Cắt lớp vi tính để chẩn đoán và đánh giá phân loại gãy ổ cối.
2. Phân loại gãy ổ cối xương chậu

Một hệ thống phân loại lý tưởng cho gãy xương nói chung và gãy ổ cối nói riêng phải đạt được các ỵêu cầu:

• Xác định được các tổn thương dễ dàng, dễ nhớ, dễ áp dụng trên lâm sàng.
• Qua bảng phân loại phải thể hiện được cơ chế chấn thuương, tiên lượng được mức độ nặng của tổn thương xương và các thương tổn phối hợp.
• Bảng phân loại là cơ sở để đưa ra chỉ định, quyết định chiến thuật điều trị và cho phép so sánh được kết quả điều trị giữa các nhóm nghiên cứu với nhau.

2.1. Hệ thống phân loại Letounel và Judet

• Hệ thống phân loại Letournel và Judet đã được ứng dụng và kiểm nghiệm trong một thời gian dài kể từ năm 1965, về cơ bản không có sự thay đổi gì.

• Hệ thống phân loại gãy ổ cối theo giải phẫu thành hai nhóm với năm phân nhóm trong mỗi nhóm.
• Nhóm đẩu, gãy xương đơn giản, bao gồm những tổn thương đơn độc với các phần chính của ổ cối. Các tổn thương đó kết hợp tạo thành năm hình thái gãy xương khác, trong đó mỗi hình thái có hai hay nhiều hơn các đường gãy chính (nhóm gãy phức tạp). Tẩm quan trọng của những hình thái riêng biệt, khác nhau được mô tả rất cụ thể trong ấn bản tổng hợp chung của Letournel và Judet. Họ lưu ý rằng phương pháp phẫu thuật gắn liền với các phân loại gãy xương.

Hình 2.2. Các kiểu gãy đơn giản theo phân loại Letoumel và Judet (Nguồn: Campbell’s Operative Orthopaedics. Eleventh Edition)

Hình 2.3. Các kiểu gãy phức tạp theo phân loại Letournel và Judet (Nguồn: Campbell’s Operative Orthopaedics. Eleventh Edition)

2.2. Phân loại theo AO

Cách sắp xếp của AO là sửa đổi lại phân loại của Letournel nhằm phù hợp với các hình thái gãy xương khác nhau, từ đó đưa ra hệ thống phân loại đẩy đủ có thuật ngữ chung (danh pháp quốc tế).

Có ba kiểu gãy, kiểu A là gãy một cột hay một thành, kiểu B là gãy liên quan đến cả 2 cột nhưng không phạm vào phẩn bể mặt khớp háng gắn với trục xương, kiểu c là gãy xương liên quan đến cả hai cột và làm tách rời khớp háng hoàn toàn, mỗi kiểu có thể được chia thành các nhóm 1,2, 3 và bổ sung các phân nhóm và các cận nhóm.

2.3. Phân loại đầy đủ theo Marvil Tile

Bảng phân loại này dựa trên cơ sở bảng phân loại của Judet & Letuornel và bảng phân loại AO được Marvin Tile đưa ra năm 1995.

Phân loại này đã chia nhỏ các loại gãy ổ cối thành 27 loại. Đây là bảng phân loại khá đẩy đủ về các hình thái giải phẫu của gãy ổ cối, ngoài ra còn bao gồm cả vấn đề trật khớp, tổn thương sụn khớp…Hiện nay bảng phân loại này được áp dụng nhiều nhất vì nó nêu lên được rất nhiều yếu tố liên quan đến ổ gãy giúp phẫu thuật viên có thể lựa chọn phương pháp điều trị thích hợp nhất cho người bệnh.

Loại A: Gãy một phẩn khớp

A1: Gãy thành sau

• A1-1: Gãy thành sau một mảnh có trật khớp háng
• AI -2: Gãy thành sau nhiều mảnh có trật khớp háng
• A1 -3: Gãy thành sau có trật khớp háng kèm theo lún xương ở viền ổ cối.

A2: Gãy trụ sau, gãy một phần khớp, một cột trụ

• A2-1: Gãy qua vùng xương ngồi
• A2-2: Gãy xuyên qua lỗ bịt
• A2-3: Gãy cột trụ sau kèm gãy thành sau

A3: Gây cột trụ trước và/hoặc thành trước, gãy một phân diện khớp.

• A3-1: Gãy thành trước
• A3-2: Gãy trụ trước mức cao

Hình 2.4. Gãy loại A theo phân loại Marvil Tile (Nguồn: Campbell’s Operative Orthopaedics. Eleventh Edition)

Loại B: Gãy ngang hoặc gãy chữT, gãy một phẩn khớp 67: Gãy ngang

• B1-1: Gãy ngang thấp
• B1 -2: Gãy ngang qua vùng giao giữa khuyết ổ cối và diện khớp
• B1-3: Gãy ngang qua vòm chịu lực ổ cối.

B2: Gây chữ T, gãy một phần khớp.

B2-1: Gãy chữ T thấp

• Đường gãy dọc ra sau lỗ bịt
• Đường gãy dọc qua trung tâm lỗ bịt
• Đường gãy dọc qua phía trước lỗ bịt

B2-2: Gãy chữ T vùng giao của hố ổ cối và diện khớp

• Đường gãy dọc ra sau lỗ bịt
• Đường gãy dọc qua trung tâm lỗ bịt
• Đường gãy dọc qua phía trước lỗ bịt 

B2-3: Gãy chữ T qua vòm chịu lực ổ cối

• Đường gãy dọc ra sau lỗ bịt
• Đường gãy dọc qua trung tâm lỗ bịt
• Đường gãy dọc qua phía trước lỗ bịt

Hình 2.5. Các loại gãy chữ T (Nguồn: Campbell’s Operative Orthopaedics. Eleventh Edition)

B3: Gãy cột trụ trước kèm theo gãy ngang nửa sau

• B3-1: Gãy thành trước
• B3-2: Gãy cột trụ trước cao
• B3-3: Gãy cộ trụ trước thấp

Hình 2.6. Gãy loại B (Nguồn: Campbell’s Operative Orthopaedics. Eleventh Edition)

Loại C: Gãy hai cột trụ, gãy toàn bộ diện khớp:

C1: Gãy hai cột trụ cao:

• C1-1: Mỗi cột trụ là một mảnh rời
• C1-2: Cột trụ sau là một mảnh, cột trụ trước có thể là hai hoặc nhiều mảnh 
• C1 -3: Gãy nhiều mảnh ở cả hai cột trụ 

C2: Gây hai cột trụ thấp:

• C2-1: Mỗi cột trụ là một mảnh rời
• C2-2: Cột trụ sau là một mảnh, cột trụ trước có thể là hai hoặc nhiều mảnh
• C2-3: Gãy nhiểu mảnh ở cả hai cột trụ

C3: Gãy hai cột trụ bao gồm cả tổn thương khớp cùng chậu:

• C3-1: Cột trụ sau là một mảnh rời, cột trụ trước có thể gãy cao một mảnh, gãy thấp một mảnh, gãy cao nhiều mảnh, gãy thấp nhiều mảnh.
• C3-2: Cột trụ sau gãy nhiều mảnh, cột trụ trước gãy cao
• C3-3: Cột trụ sau gãy nhiều mảnh, cột trụ trước gãy thấp

>>> Chủ đề liên quan: Đại cương về gãy ổ cối xương chậu

Bản quyền và thương hiệu: Thông tin và hình ảnh trong bài viết trích từ cuốn “Chẩn đoán và điều trị gãy xương, trật khớp chi dưới” thuộc quyền sở hữu của GS.TS. Trần Trung Dũng. Việc sao chép, sử dụng phải được GS.TS. Trần Trung Dũng chấp thuận bằng văn bản.

0