Cần bổ sung gì trong chế độ ăn khi muốn điều chỉnh nồng độ lipid huyết thanh

1. Tổng quan về bổ sung vào chế độ ăn khi muốn điều chỉnh nồng độ lipid huyết thanh 

Đối với những bệnh nhân không muốn hoặc không thể thực hiện các thay đổi tổng thể đối với chế độ ăn, có thể khuyến khích bệnh nhân đưa vào chế độ ăn uống một số lựa chọn khác (ví dụ: đậu nành, chất xơ, các loại hạt) để thay thế cho các thành phần khác được biết là có liên quan đến tác động bất lợi đối với lipid. Các loại hạt, thực phẩm giàu chất xơ và chất bổ sung chất xơ, và thực phẩm giàu polyphenol cũng có thể được thêm vào bất kỳ chế độ ăn uống nào để cải thiện lipid. Ngoài ra, thực phẩm giàu sterol và/hoặc stanol thực vật có thể được sử dụng như một biện pháp hỗ trợ cho việc điều chỉnh chế độ ăn uống và điều trị bằng thuốc ở bệnh nhân tăng LDL-C, mặc dù còn thiếu thông tin an toàn trong thời gian dài và bằng chứng về việc giảm kết quả tim mạch. 

Trước khi kết hợp bất kỳ loại thực phẩm nào trong số này vào chế độ ăn uống, cần xem xét các nhu cầu và sở thích y tế riêng của mỗi bệnh nhân.

• Chất xơ 

Việc tiêu thụ một số chất xơ hòa tan, bao gồm mã đề (psyllium), pectin, lúa mì dextrin, một số loại đậu (ví dụ: đậu xanh, Đậu pinto và đậu đen), đậu lăng (lentils), các loại hạt và các sản phẩm từ yến mạch, có thể làm giảm cả cholesterol toàn phần và LDL-C. Chất xơ có hiệu quả cho dù được thêm vào chế độ ăn uống như một chất bổ sung hay được sử dụng như một thành phần chính (ví dụ: thay thế ngũ cốc nguyên hạt cho carbohydrate đã qua chế biến).

Cơ chế hoạt động chính khác nhau tùy theo loại chất xơ nhưng có thể bao gồm làm rỗng dạ dày chậm hơn, tăng cảm giác no, ức chế tổng hợp cholesterol ở gan và/hoặc tăng bài tiết cholesterol và muối mật trong phân. Ngoài ra, trọng lượng phân tử và lượng beta-glucan trong các sản phẩm thực phẩm như yến mạch có thể góp phần làm giảm LDL-C. Các thuộc tính tạo gel của chất xơ hòa tan có thể là cơ sở để cải thiện cấu hình lipid và cân bằng nội môi glucose.

Chế độ ăn nhiều chất xơ có thể không phù hợp với tất cả mọi người, chẳng hạn như những người bị hẹp ruột mạn tính (chronic bowel strictures) do bệnh viêm ruột (inflammatory bowel disease) hoặc những người cần ruột “nghỉ ngơi” do viêm ruột cấp tính (ví dụ: do viêm túi thừa cấp tính hoặc bùng phát bệnh viêm ruột).

2. Các loại hạt

Việc tiêu thụ các loại hạt có nhiều axit béo không bão hòa (đặc biệt là quả óc chó, hạnh nhân, hạt dẻ cười, hạt mắc ca, quả hồ đào và quả phỉ) có thể cải thiện cholesterol huyết thanh. 

Các loại hạt cũng chứa một lượng đáng kể chất xơ và chế độ ăn nhiều hạt có thể không phù hợp với những người cần chế độ ăn ít chất xơ (ví dụ: những người bị hẹp ruột mãn tính hoặc viêm ruột cấp tính). Ngoài ra, việc tiêu thụ các loại hạt chống chỉ định đối với những người bị dị ứng với các loại hạt.

3. Đậu nành 

Đậu nành là một nguồn protein tuyệt vời và cũng chứa isoflavone, là phytoestrogen. Isoflavone có một số tính chất tương tự như estrogen và có thể có ảnh hưởng nhỏ đến mức cholesterol và ức chế quá trình oxy hóa LDL. 

Mặc dù tác dụng của việc tiêu thụ đậu nành đơn thuần là khiêm tốn, nhưng nó có thể giúp giảm đáng kể lượng cholesterol toàn phần và LDL-C khi kết hợp trong chế độ ăn kiêng với các thực phẩm giảm cholesterol khác.

Khi được thay thế cho thực phẩm có nguồn gốc động vật, nhiều thực phẩm và sản phẩm thực phẩm từ đậu nành (ví dụ: đậu phụ, bơ đậu nành, đậu nành Nhật Bản, một số bánh mì kẹp làm từ đậu nành, v.v.) có thể có tác dụng có lợi đối với lipid và sức khỏe tim mạch vì chúng chứa ít chất béo bão hòa, nhiều chất béo không bão hòa và thường giàu chất xơ.

Bổ sung isoflavone dường như không mang lại lợi ích và không nên dùng với mục tiêu cải thiện lipid và nguy cơ tim mạch 

Ngoài ra, có mối lo ngại về vai trò của việc hấp thụ quá nhiều phytoestrogen ở phụ nữ do tác dụng pro-estrogen của nó. Mặc dù không có bằng chứng thuyết phục nào cho thấy việc ăn đậu nành ảnh hưởng đến tỷ lệ mắc bệnh ung thư phụ thuộc estrogen (tức là ung thư vú và ung thư nội mạc tử cung), dựa trên nguy cơ lý thuyết về việc kích thích thụ thể estrogen bằng phytoestrogen, một số chuyên gia cho rằng phụ nữ bị tiền sử cá nhân bị ung thư vú điều chỉnh lượng đậu nành của họ để giảm thiểu nguy cơ này. 

4. Sterol và stanol thực vật 

Thực vật chứa một số sterol, stanol và este của chúng có thể làm giảm cholesterol huyết thanh; các hợp chất này có cấu trúc hóa học tương tự như cholesterol, khác nhau về cấu hình chuỗi bên của chúng. Sterol thực vật khác với stanol thực vật ở chỗ vòng B chứa liên kết không no.

Cơ chế mà sterol và stanol làm giảm cholesterol liên quan đến việc ức chế hấp thu cholesterol, chủ yếu thông qua sự gián đoạn quá trình hòa tan trong lòng mạch. Tuy nhiên, mức giảm cholesterol huyết thanh ít hơn so với dự kiến do mức độ giảm hấp thu, có thể là do sự gia tăng tổng hợp cholesterol ở gan để bù lại.

Có sterol và stanol tự nhiên trong các loại hạt, đậu, ngũ cốc nguyên hạt, trái cây, rau và dầu thực vật. 

Thực phẩm giàu sterol và/hoặc stanol thực vật có thể được sử dụng như một chất hỗ trợ cho việc điều chỉnh chế độ ăn uống và điều trị bằng thuốc ở bệnh nhân tăng LDL-C, mặc dù thông tin an toàn lâu dài và bằng chứng về việc giảm kết quả tim mạch còn thiếu. Một lời khuyên từ Ủy ban Dinh dưỡng của Hiệp hội Tim mạch Hoa Kỳ đã kết luận rằng mặc dù thực phẩm giàu sterol, stanol và/hoặc este thực vật là một bổ sung đầy hứa hẹn trong can thiệp chế độ ăn uống nhằm cải thiện hồ sơ nguy cơ tim mạch, nhưng có rất ít bằng chứng về sự an toàn của chúng ngoài hai năm 

Bơ thực vật giàu Stanol có thể làm giảm thêm cholesterol huyết thanh ở những bệnh nhân đã dùng thuốc statin. 

Sterol và stanol thực vật cũng có thể làm giảm triglyceride. 

• Polyphenol 

Polyphenol là chất có tác dụng chống oxy hóa, được tìm thấy chủ yếu trong thực vật (và trong thực phẩm có nguồn gốc thực vật) như trà, cà phê, ca cao, dầu ô liu và rượu vang đỏ . Chúng bao gồm flavonoid và dẫn xuất flavonoid, lignan, axit phenolic và stilben. Có một số bằng chứng cho thấy việc tiêu thụ polyphenol trong thực phẩm có tác dụng thuận lợi đối với lipid huyết thanh.

Resveratrol, một stilbene xuất hiện tự nhiên trong một số loại thực vật, bao gồm vỏ nho đỏ, quả việt quất, đậu phộng và ca cao, được cho là có nhiều lợi ích sức khỏe do 

0