Sốc phản vệ: Định nghĩa, nguyên nhân, triệu chứng; những điều cần biết và biện pháp cấp cứu.

1. Định nghĩa, nguyên nhân và triệu chứng của sốc phản vệ

1.1. Định nghĩa: 

Sốc phản vệ là một phản ứng dị ứng nặng và có khả năng đe doạ tính mạng, nếu không được cấp cứu và điều trị kịp thời bệnh nhân có thể tử vong. Do hệ miễn dịch mẫn cảm với các chất lạ không gây hại này nên đã giải phóng một lượng lớn hoá chất làm bệnh nhân bị sốc, huyết áp giảm nhanh và đường thở hẹp, nghẽn, dấu hiệu sinh tồn giảm, gây tắc thở. Các dấu hiệu và triệu chứng bao gồm mạch đập nhanh, yếu; phát ban da; và buồn nôn và nôn. Đây cũng là biểu hiện lâm sàng dễ nhận thấy của các bệnh nhân đang bị sốc phản vệ. 

1.2. Nguyên nhân: 

–  Hệ thống miễn dịch tiết ra kháng thể chống lại các chất lạ, điều này là tốt nếu chất lạ đó có hại cho cơ thể, nhưng hệ thống miễn dịch của một số người phản ứng thái quá với các chất, hay các loại thuốc điều trị thường không gây ra phản ứng dị ứng nặng.

– Các kiểu dị ứng thông thường chỉ gây ra một số phiền toái nhất định, nhưng phản ứng dị ứng nặng có thể dẫn đến sốc phản vệ. Nếu trước đây bệnh nhân chỉ bị dị ứng nhẹ với tác nhân đó đi nữa, nếu tiếp tục tiếp xúc với tác nhân đó thì có thể gây sốc phản vệ, không chỉ nguy hiểm đến tính mạng mà tệ nhất là gây tử vong.

• Các tác nhân gây sốc phản vệ phổ biến nhất ở trẻ em là dị ứng thực phẩm, hải sản, lúa mì, đậu nành, vừng và sữa. Bên cạnh dị ứng với đậu phộng, các loại hạt, động vật có vỏ, cá, vừng và các tác nhân gây sốc phản vệ ở người lớn bao gồm:
• Một số loại thuốc, bao gồm thuốc kháng sinh, aspirin và các loại thuốc giảm đau khác có sẵn mà không cần toa bác sĩ, quang tiêm tĩnh mạch.
• Vết đốt của ong, ong vàng, ong bắp cày, ong bắp cày và kiến lửa
• Mủ cao su

– Các yếu tố khác cũng là nguy cơ dẫn đến sốc phản vệ như: 

• Sốc phản vệ trước đó. Nếu bệnh nhân đã từng bị sốc phản vệ một lần, nguy cơ bệnh nhân bị phản ứng nghiêm trọng này sẽ tăng lên. Phản ứng trong tương lai có thể nghiêm trọng hơn phản ứng đầu tiên.
• Dị ứng hoặc hen suyễn. Những người mắc một trong hai tình trạng này có nguy cơ bị sốc phản vệ cao hơn.
• Một số điều kiện khác. Chúng bao gồm bệnh tim mạch và sự tích tụ bất thường của một loại bạch cầu nhất định (mastocytosis).

1.3. Triệu chứng của sốc phản vệ: 

Các triệu chứng sốc phản vệ thường xảy ra trong vòng vài phút sau khi tiếp xúc với tác nhân gây dị ứng.  Trong một số ít trường hợp, sốc phản vệ có thể xảy ra chậm trong nhiều giờ. Các dấu hiệu và triệu chứng bao gồm:

• Phản ứng da, bao gồm nổi mề đay, ngứa, sưng tấy, và da đỏ bừng hoặc nhợt nhạt.
• Huyết áp thấp (hạ huyết áp).
• Khó thở do đường thở bị co hẹp.
• Mạch yếu và nhanh.
• Buồn nôn, nôn hoặc tiêu chảy.
• Chóng mặt, mệt mỏi.
• Hôn mê, co giật, chảy máu cam, xuất huyết dạ dày, xuất huyết ruột.
• Chuột rút.

2. Những điều cần biết và biện pháp cấp cứu khi bị sốc phản vệ:

2.1. Biến chứng của sốc phản vệ:

– Sốc phản vệ là tình trạng dị ứng nghiêm trọng, có thể gây tắt đường thở, co giật, xuất huyết,… sau đây là một số biến chứng của sốc phản vệ:

• Não bị tổn thương tuỳ mức độ.
• Suy giảm chức năng thận.
• Sốc tim.
• Đánh trống ngực, nhịp tim không đều.
• Nhồi máu cơ tim.
• Tổn thương mạch máu.
• Tử vong.
• Tăng nặng các triệu chứng bệnh đa xơ cứng.
• Nếu cấp cứu chậm thì không thể phục hồi lại khả năng của phổi.

2.2. Cách phòng ngừa sốc phản vệ:

• Đeo vòng tay, ghi chú vào hình nền điện thoại cảnh báo y tế để người khác biết bệnh nhân bị dị ứng với các loại thuốc cụ thể hoặc các chất khác.
• Luôn luôn có sẵn một bộ dụng cụ khẩn cấp với các loại thuốc theo toa. Nếu có dụng cụ tiêm tự động epinephrine, hãy kiểm tra ngày hết hạn và nhớ mua thêm thuốc theo toa trước khi hết hạn.
• Hãy nhớ thông báo cho tất cả các dược sĩ tại quầy thuốc về các phản ứng thuốc mà bản thân đã gặp phải.
• Nếu bị dị ứng với côn trùng đốt, hãy thận trọng với chúng. Mặc áo sơ mi dài tay và quần dài; không đi chân trần trên cỏ; không mặc màu sáng; không dùng nước hoa, nước hoa hoặc nước thơm; và không uống từ lon nước ngọt mở ngoài trời. Giữ bình tĩnh khi ở gần côn trùng đốt. Di chuyển ra xa một cách từ từ và đừng đập vào con côn trùng.
• Nếu bị dị ứng thực phẩm, hãy đọc kỹ nhãn của tất cả các loại thực phẩm bệnh nhân mua và ăn. Quy trình sản xuất có thể thay đổi, vì vậy điều quan trọng là phải kiểm tra lại nhãn thực phẩm bệnh nhân thường ăn theo định kỳ.
• Khi đi ăn ngoài, hãy hỏi xem mỗi món ăn được chế biến như thế nào và tìm hiểu xem món đó có những thành phần gì. Ngay cả một lượng nhỏ thức ăn mà bệnh nhân bị dị ứng cũng có thể gây ra phản ứng nghiêm trọng.

2.3. Làm gì trong trường hợp khẩn cấp: 

Nếu bệnh nhân đang ở cùng với người bị dị ứng và có dấu hiệu bị sốc, hãy hành động nhanh chóng. Triệu chứng: làn da nhợt nhạt, mạch yếu, nhanh, khó thở, lú lẫn, và mất ý thức. Thực hiện ngay những điều sau:

• Gọi đường dây nóng cấp cứu hoặc trợ giúp y tế khẩn cấp.
• Sử dụng dụng cụ tiêm tự động epinephrine, nếu có hãy ấn nó vào đùi của người đó.
• Hãy chắc chắn rằng người đó đang nằm xuống và tư thế chân cao hơn đầu, nới lỏng áo quần và đưa bệnh nhân đến nơi thoáng khí.
• Kiểm tra mạch và hơi thở của người đó và nếu cần, thực hiện hô hấp nhân tạo, nếu trong trường hợp bệnh nhân bị ngừng tim thì hãy thực hiện hồi sức tim phổi cho bệnh nhân.
• Cấp cứu sốc phản vệ phải được thực hiện bởi bác sĩ và đội ngũ y tế có chuyên môn cao, có dụng cụ thuốc thang đầy đủ.

Nguồn tham khảo: 

– Mayo clinic ( Anaphylaxis) 

– Better health  ( Anaphylaxis) 

0