Phương pháp xét nghiệm máu mới có thể giúp các bác sĩ chẩn đoán bệnh lao và theo dõi quá trình điều trị.

Các nhà nghiên cứu ở Đại học Y khoa Tulane đã phát triển phương pháp xét nghiệm máu mới có độ nhạy cao nhằm phát hiện bệnh lao (TB) thông qua việc phát hiện các đoạn DNA của vi khuẩn Mycobacterium tuberculosis – loại vi khuẩn gây ra bệnh lý chết người này. 

Theo một nguyên cứu vừa được đăng trên tạp chí The Lancet Microbe, xét nghiệm này cung cấp cho các bác sĩ một công cụ mới để phát hiện nhanh bệnh lao, sau đó đánh giá điều trị bằng thuốc hiệu quả hay không điều trị thông qua theo dõi nồng độ DNA từ sự tuần hoàn của kháng nguyên theo dòng  máu.

Hiện nay, bệnh lao là bệnh truyền nhiễm gây chết người đứng thứ hai trên thế giới chỉ sau COVID-19. Trong năm 2020, theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), ước tính có khoảng 10 triệu người mắc lao và có 1.5 người tử vong do căn bệnh này. 

Hầu hết các xét nghiệm phát hiện lao dựa trên việc xét nghiệm cấy đờm, một chất dịch đặc xuất ra từ trong phổi. Tuy nhiên, việc lấy dịch đờm ở những bệnh nhân được nghi ngờ mắc lao có thể gặp khó khăn, đặc biệt là ở trẻ em. Việc chẩn đoán lao cũng gặp nhiều khó khăn hơn ở các bệnh nhân HIV có suy giảm miễn dịch và những người có các ổ nhiễm khuẩn từ phổi lan sang các vị trí khác trên cơ thể. Trong các trường hợp lao ngoài phổi, bệnh nhân có thể có ít vi khuẩn trong dịch đờm dẫn tới đưa ra các kết quả âm tính khi sử dụng các phương pháp test hiện nay, tác giả chính của nghiên cứu – Tiến sĩ Tony Hu – Chủ tịch  nhóm nghiên cứu Weatherhead tại viện nghiên cứu sáng tạo công nghệ sinh học, đại học Tulane cho biết.

“Phương pháp xét nghiệm này có thể là một bước ngoặt trong việc chẩn đoán lao bởi nó không chỉ cung cấp các kết quả chẩn đoán chính xác mà còn là cơ sở trong tiên lượng diễn biến cũng như theo dõi quá trình điều trị bệnh,” Tiến sĩ Hu nói. “ Điều này sẽ giúp các bác sĩ can thiệp nhanh chóng và giảm tỷ lệ tử vong trong điều trị, đặc biệt đối với trẻ em sống chung với virus HIV.”  

Nghiên cứu này đánh giá kết quả của xét nghiệm dựa vào CRISPR thông qua việc phát hiện các đoạn DNA không tế bào (cell-free DNA) từ những con vi khuẩn Mycobacterium tuberculosis còn sống. Chất này được giải phóng vào dòng máu và cũng biến mất rất nhanh sau đó, cung cấp một bức ảnh chụp được đợt nhiễm khuẩn hoạt động của vi khuẩn trong thời gian thực.

Các nhà nghiên cứu đã tiến hành xét nghiệm các mẫu máu dự trữ từ 73 người lớn và trẻ em nghi ngờ mắc lao và những người sống chung không có triệu chứng ở Eswatini, châu Phi. 

Xét nghiệm này phát hiện được người lớn mắc lao với độ nhạy 96.4% và độ đặc hiệu 94.1%, còn đối với trẻ em mắc lao thì lần lượt là 83.3% và 95.5%. (Độ nhạy cho biết được tỉ lệ chẩn đoán chính xác trong các trường hợp mắc bệnh, trong khi đó độ đặc hiệu nhằm xác định những trường hợp cho kết quả âm tính trong các trường hợp không mắc bệnh.)

Các nhà nghiên cứu cũng đã kiểm tra 153 mẫu máu từ một tổ hợp các trẻ nhập viện ở Kenya. Đây là những bệnh nhân dương tính với HIV có nguy cơ cao mắc lao và đã xuất hiện ít nhất một trong các triệu chứng của bệnh. Phương thức xét nghiệm mới đã phát hiện tất cả 13 trường hợp được xác định mắc lao và gần 85% các trường hợp không xác định là những trường hợp được chẩn đoán dựa vào các triệu chứng lâm sàng và không có các xét nghiệm tiêu chuẩn vàng.

Xét nghiệm dựa vào CRISPR sử dụng một lượng máu nhỏ và có thể cho ra kết quả trong vòng 2 giờ.

“Chúng tôi rất hào hứng khi nồng độ DNA không tế bào của vi khuẩn Mycobacterium tuberculosis ở các trẻ em nhiễm HIV bắt đầu giảm trong vòng 1 tháng điều trị, và đa số các mẫu máu đều không còn xuất hiện các đoạn DNA của loài vi khuẩn này, điều đó có nghĩa rằng xét nghiệm lao dựa vào CRISPR có tiềm năng trong việc theo dõi quá trình điều trị và cung cấp cho các bác sĩ trên toàn thế giới cách thức điều trị lao tốt hơn,” tiến sĩ Hu nói.

Các nhà nghiên cứu đã áp dụng phương pháp xét nghiệm này sang hình thức xét nghiệm nhanh và có thể cho ra kết quả trong vòng 30 phút mà không cần bất kỳ một thiết bị đặc biệt nào. Kết quả có thể hiển thị trên một mẩu giấy giống như xét nghiệm nhanh COVID-19.

“Một xét nghiệm máy vừa nhanh vừa có độ chính xác cao có thể sử dụng ở bất kỳ đâu có thể giúp ích cho hàng triệu người đang sinh sống tại những nơi gặp khó khăn về nguồn tài nguyên cùng với đó là gánh nặng về tỉ lệ mắc lao cao trong cộng đồng,” tiến sĩ Hu cho biết thêm. 

Nguồn:

Tư liệu được cung cấp bởi Đại học Tulane.

Ghi chú: nội dung có thể được chỉnh sửa nhằm để có cách thức và độ dài phù hợp. 

Tài liệu tham khảo: 

Zhen Huang, Sylvia M LaCourse, Alexander W Kay, Joshua Stern, Jaclyn N Escudero, Brady M Youngquist, Wenshu Zheng, Debrah Vambe, Muyalo Dlamini, Godwin Mtetwa, Lisa M Cranmer, Irene Njuguna, Dalton C Wamalwa, Elizabeth Maleche-Obimbo, Donald G Catanzaro, Christopher J Lyon, Grace John-Stewart, Andrew DiNardo, Anna M Mandalakas, Bo Ning, Tony Y Hu. CRISPR detection of circulating cell-free Mycobacterium tuberculosis DNA in adults and children, including children with HIV: a molecular diagnostics study. The Lancet Microbe, 2022; DOI: 10.1016/S2666-5247(22)00087-8

0