Khó thở cấp tính ở trẻ em – Hướng dẫn tiếp cận triệu chứng

1. Tổng quan lâm sàng về triệu chứng khó thở

Khó thở là một cảm giác chủ quan. Trẻ em hoặc cha mẹ có thể mô tả chứng khó thở là “dễ mệt mỏi” hoặc “không thể theo kịp những đứa trẻ khác”. Nó có thể xảy ra một cách tự nhiên hoặc trong một số hoạt động nhất định như tập thể dục hoặc trong khi cho trẻ ăn. Khó thở là một triệu chứng phổ biến của một loạt các bệnh tim-phổi. Các bệnh về đường hô hấp, chẳng hạn như hen suyễn, hiện vẫn là lý do phổ biến cho chứng khó thở. Ở trẻ lớn hơn, các yếu tố tâm lý có thể góp phần gây ra cảm giác khó thở. Suy tim sung huyết (CCF) là một nguyên nhân quan trọng gây khó thở ở mọi lứa tuổi thơ ấu. Trẻ khó thở thường có các triệu chứng và dấu hiệu khác của hội chứng suy hô hấp, bao gồm thở nhanh, rút lõm lồng ngực, nhịp tim nhanh và tức ngực. Thuật ngữ này cũng có thể bao gồm ‘kiểu thở bất thường’. Ví dụ, hyperpnoea, xảy ra trong nhiễm toan chuyển hóa, chẳng hạn như nhiễm toan ceton do tiểu đường, cũng có thể gây cảm giác khó thở.

2. Một số chẩn đoán có thể nghĩ tới

2.1 Khó thở ở trẻ sơ sinh:

Các bệnh lý thường gặp:

• Hội chứng suy hô hấp
• Thở nhanh thoáng qua
• Khò khè do nhiễm virus
• Viêm tiểu phế quản
• Suy tim sung huyết

Các bệnh lý hiếm gặp:

• Phù nề đường hô hấp
• Viêm phổi
• Tràn khí màng phổi
• Tăng áp mạch phổi dai dẳng
• Tràn dịch màng phổi
• Thiểu sản phổi
• Chèn ép màng ngoài tim

2.2 Khó thở ở trẻ em:

Các nguyên nhân thường gặp:

• Hen
• Khò khè do nhiễm virus
• Viêm phổi
• Suy tim sung huyết
• Tâm lý

Các nguyên nhân hiếm gặp:

• Phù nề đường hô hấp
• Bệnh lý tắc nghẽn đường hô hấp
• Tắc mạch phổi
• Hít phải kháng nguyên lạ
• Bệnh phổi mạn
• Bệnh cơ thần kinh (vd: nhược cơ,..)
• Bệnh tăng thông khí

 3. Chẩn đoán phân biệt 

Một số hướng dẫn chẩn đoán phân biệt khó thở khác bạn có thể tham khảo tại đây!

 4. Những thăm dò nên được thực hiện

Cần theo dõi độ bão hòa oxy (đo oxy), đo lưu lượng đỉnh và, trong những trường hợp nghiêm trọng một số thăm dò khác như sau:

• Đo khí máu là xét nghiệm cần thiết hàng đầu.
• Xét nghiệm chức năng phổi có thể phân biệt giữa nguyên nhân khó thở tắc nghẽn và hạn chế
• Chụp X-quang ngực có thể cho thấy căng phồng quá mức (hen suyễn); hình mờ đông đặc (viêm phổi); tràn khí màng phổi.
• Siêu âm tim và điện tâm đồ (ECG) ở bệnh nhân nghi ngờ mắc bệnh tim

** Hình mờ đông đặc đề cập đến việc các khoảng không trong phế nang chứa đầy dịch (dịch tiết/dịch tiết/máu), tế bào (viêm),… Có nhiều nguyên nhân gây hình ảnh đông đặc, nhưng đối với sự đông đặc hoàn toàn của một thùy, nguyên nhân phổ biến nhất là viêm phổi.

 5. Một số lời khuyên

• Khó phân biệt rõ viêm tiểu phế quản và viêm phế quản trong 2 năm đầu đời và sự phân biệt này không có ý nghĩa trong quá trình chữa bệnh.
• Bệnh sử của trẻ khó thở sẽ không đầy đủ nếu không hỏi về các triệu chứng liên quan đến các hoạt động như chạy hoặc đạp xe hoặc tiếp xúc với thời tiết lạnh hơn.
• Khó thở khi tập thể dục thường do hen suyễn. Đo lưu lượng đỉnh trước và sau khi tập thể dục giúp thiết lập chẩn đoán. Quan sát cách trẻ sử dụng ống hít thuốc là điều cần thiết.
• Thở khò khè không phải là triệu chứng của bệnh viêm phổi, trong khi thở rên kèm theo tiếng thở khò khè là một triệu chứng.
• Có thể khó phân biệt giữa nguyên nhân khó thở do tim và phổi. Tuy nhiên với sự hiện diện của tiếng thổi, gan to và nhịp tim nhanh, chẩn đoán có thể hướng về nguyên nhân tim mạch.
• Một biện pháp hỗ trợ để phân biệt khó thở do tim với khó thở do phổi là Test thở 100% oxy cao áp. Trong các bệnh về phổi sẽ có sự bình thường hóa độ bão hòa oxy.
• Vấn đề có nên tiếp nhận một đứa trẻ bị hen suyễn hay không có thể là một câu hỏi khó. Nếu độ bão hòa oxy khi thở khí trời lớn hơn 95% và phép đo lưu lượng đỉnh lớn hơn 70% so với dự kiến, trẻ có thể được quản lý bằng thuốc tại nhà.
• Hoạt động thể chất thường xuyên của trẻ bị hen suyễn có liên quan đến việc cải thiện việc kiểm soát bệnh và chất lượng cuộc sống. Cha mẹ thường hạn chế trẻ mắc bệnh hen tham gia trong hoạt động thể chất vì nỗi sợ vô căn cứ về cơn hen kịch phát, điều này là không nên.
• Khi một thanh thiếu niên có biểu hiện thở gấp, hãy hỏi về các khiếu nại tâm lý khác, ví dụ: bất kỳ vấn đề nào với khó nuốt gợi ý về ‘globus hystericus’

 6. Một số cảnh báo khi tiếp cận bệnh nhân khó thở

• Một đứa trẻ bị hen đột nhiên khó thở, đau sau xương ức, không thể luôn xem là có cơn hen kịch phát. Tràn khí màng phổi hoặc tràn khí trung thất nên được xem xét và cân nhắc là một trong các chẩn đoán phân biệt. Tràn khí trung thất do vỡ phế nang dẫn đến thâm nhiễm khí dọc theo vỏ tiểu phế quản với không khí đến trung thất. Chụp cắt lớp vi tính (CT scan)  là tiêu chuẩn vàng để chẩn đoán nó.
• Trẻ sơ sinh không phát hiện thấy tiếng thổi lúc mới sinh nhưng có tiếng thổi khi được 6 tuần tuổi thì có khả năng là do thông liên thất (VSD). Trẻ sơ sinh này có thể sớm phát triển suy tim sung huyết (CCF) nếu lỗ thông liên thất lớn.
• Bệnh hen suyễn có thể có một số bóng mờ trên phim chụp X-quang ngực; những điều này không chỉ ra viêm phổi và sẽ biến mất khi điều trị bằng thuốc chống hen và không có chỉ định dùng kháng sinh.
• Trẻ sơ sinh có thời gian bú kéo dài, cần thời gian nghỉ trong khi bú hoặc trẻ biểu hiện khó thở trong khi cho ăn có thể bị suy tim tiềm ẩn.
• Hãy nhớ rằng độ bão hòa oxy đại diện cho lượng huyết sắc tố được oxy hóa (Hb) trên tổng số Hb, vì vậy độ bão hòa oxy vẫn có thể bình thường khi có thiếu máu hoặc ngộ độc carbon monoxide

0