Cơ chế liệu pháp miễn dịch dựa trên CTLA-4 và PD-1
Liệu pháp miễn dịch dựa trên CTLA-4 và PD-1 là một trong những phương pháp điều trị ung thư hiện đại nhất, được sử dụng để kích thích hệ thống miễn dịch của cơ thể phát hiện và tiêu diệt các tế bào ung thư. Bài viết sẽ cung cấp những thông tin cơ bản về cơ chế của liệu pháp tiên tiến này và các thuốc thường dùng trên lâm sàng.
1. Tổng quan về CTLA-4
Nội dung bài viết
CTLA-4 (Cytotoxic T-Lymphocyte Antigen 4) là một phân tử protein được tìm thấy trên bề mặt của các tế bào T, đóng vai trò quan trọng trong việc kiểm soát quá trình hoạt động của tế bào T.
Chức năng của CTLA-4 là ức chế sự hoạt động của các tế bào T, bằng cách cạnh tranh với phân tử CD28 trên bề mặt của tế bào T. Khi tế bào T được kích hoạt, phân tử CD28 được kích hoạt đồng thời và kết nối với phân tử ligand trên bề mặt của tế bào trình diện kháng nguyên (APC – Antigen Presenting Cell) để giúp tế bào T tiết ra các cytokine và thực hiện chức năng của chúng. Tuy nhiên, khi CTLA-4 được kích hoạt, nó cạnh tranh với phân tử CD28 để kết nối với phân tử ligand trên bề mặt của tế bào APC, từ đó ngăn chặn tế bào T hoạt động quá mức và tấn công các tế bào khỏe mạnh trong cơ thể.
Điều này giúp bảo vệ cơ thể khỏi các phản ứng tự miễn, nhưng đồng thời cũng có thể làm giảm khả năng của hệ thống miễn dịch đối phó với các tế bào ung thư. Do đó, CTLA-4 đã trở thành một mục tiêu tiềm năng trong điều trị ung thư, và các kháng thể đối với CTLA-4 đã được phát triển để ức chế hoạt động của nó, giúp tăng cường khả năng của hệ thống miễn dịch trong việc tiêu diệt tế bào ung thư.
2. Tổng quan về PD-1
PD-1 (Programmed Cell Death Protein 1) là một phân tử protein được tìm thấy trên bề mặt của các tế bào miễn dịch, đóng vai trò quan trọng trong quá trình điều tiết hoạt động của hệ thống miễn dịch.
Chức năng chính của PD-1 là kiểm soát sự hoạt động của tế bào miễn dịch bằng cách ức chế phản ứng của chúng đối với tế bào khác. Khi tế bào miễn dịch được kích hoạt, PD-1 được kích hoạt đồng thời và kết nối với phân tử ligand trên bề mặt của tế bào khác. Quá trình này giúp giảm sự hoạt động của tế bào miễn dịch, giúp ngăn chặn các phản ứng miễn dịch quá mức và giữ cho hệ thống miễn dịch ổn định.
Tuy nhiên, trong một số trường hợp, sự kích hoạt quá mức của PD-1 có thể gây ra các vấn đề về sức khỏe, bao gồm giảm khả năng của hệ thống miễn dịch đối phó với các tế bào ung thư. Do đó, các kháng thể đối với PD-1 đã được phát triển để ức chế hoạt động của nó, giúp tăng cường khả năng của hệ thống miễn dịch trong việc tiêu diệt tế bào ung thư. Các kháng thể đối với PD-1 như pembrolizumab và nivolumab đã được phê duyệt để điều trị một số loại ung thư.
3. Mối liên quan giữa CTLA-4 và PD-1 trong liệu pháp miễn dịch
Cơ chế của liệu pháp miễn dịch dựa trên CTLA-4 và PD-1
Liệu pháp miễn dịch dựa trên CTLA-4 và PD-1 là một trong những phương pháp điều trị ung thư hiện đại nhất, được sử dụng để kích thích hệ thống miễn dịch của cơ thể để phát hiện và tiêu diệt các tế bào ung thư. Cơ chế của phương pháp này liên quan đến việc ức chế sự hoạt động của các phân tử “checkpoints” trên bề mặt tế bào miễn dịch, bao gồm CTLA-4 và PD-1.
CTLA-4 là một phân tử checkpoint được tìm thấy trên bề mặt tế bào T, nơi nó đóng vai trò trong việc kiểm soát quá trình hoạt động của tế bào T. Khi tế bào T được kích hoạt, CTLA-4 được sản xuất và gắn vào bề mặt tế bào T để ức chế sự hoạt động của chúng. Sự ức chế này giúp ngăn chặn sự phát triển của tế bào T quá mức, tránh việc tế bào miễn dịch tấn công các tế bào khỏe mạnh trong cơ thể. Tuy nhiên, trong trường hợp ung thư, CTLA-4 có thể làm giảm khả năng của tế bào T tấn công các tế bào ung thư, dẫn đến sự tăng trưởng của khối u.
PD-1 là một phân tử checkpoint khác được tìm thấy trên bề mặt tế bào T. PD-1 được sản xuất sau khi tế bào T được kích hoạt và gắn vào bề mặt của tế bào để ngăn chặn sự tấn công của chúng đối với tế bào khỏe mạnh trong cơ thể. Tuy nhiên, trong trường hợp ung thư, tế bào ung thư có thể sản xuất một loạt các phân tử gắn kết PD-1, gây ra sự ức chế miễn dịch và giúp chúng tránh được sự phát hiện và tiêu diệt của hệ thống miễn dịch.
Do đó, việc sử dụng liệu pháp miễn dịch dựa trên CTLA-4 và PD-1 nhắm vào việc ức chế hoạt động của các phân tử checkpoint này, giúp tăng cường khả năng tiêu diệt của hệ thống miễn dịch đối với các tế bào ung thư. Khi được sử dụng đồng thời, các liệu pháp này có thể cải thiện đáng kể hiệu quả điều trị và kéo dài thời gian sống của bệnh nhân ung thư.
4. Các loại thuốc thường gặp trên lâm sàng
Các loại thuốc liệu pháp miễn dịch dựa trên CTLA-4 và PD-1 bao gồm:
- Kháng thể đối với CTLA-4: Ipilimumab là kháng thể đầu tiên được phê duyệt để điều trị ung thư dựa trên CTLA-4. Nó được sử dụng để điều trị ung thư da và ung thư đại trực tràng.
- Kháng thể đối với PD-1: Các kháng thể đối với PD-1 bao gồm pembrolizumab, nivolumab, cemiplimab, và atezolizumab. Các loại thuốc này được sử dụng để điều trị nhiều loại ung thư như ung thư phổi, ung thư da non-melanoma, ung thư đại trực tràng và ung thư vú.
- Kháng thể đối với cả CTLA-4 và PD-1: Một số loại kháng thể có khả năng đồng thời ức chế cả CTLA-4 và PD-1, như ipilimumab và nivolumab (kết hợp), và durvalumab và tremelimumab. Chúng được sử dụng để điều trị ung thư đại trực tràng, ung thư gan và ung thư phổi.
Các loại thuốc liệu pháp miễn dịch dựa trên CTLA-4 và PD-1 đang được sử dụng trong điều trị ung thư và đã mang lại nhiều kết quả khả quan. Tuy nhiên, chúng có thể gây ra các tác dụng phụ và cần được theo dõi chặt chẽ của bác sĩ để đảm bảo an toàn cho bệnh nhân.