Phẫu thuật bảo tồn chi bằng mảnh ghép xương tự thân xử lý Nitơ lỏng điều trị ung thư xương đầu dưới xương chày: Báo cáo 1 trường hợp

1. Mô tả ca bệnh

Bệnh nhân nam 15 tuổi, xuất hiện sưng đau căng chân phải, phát hiện khối u đầu dưới xương chày phải vào tháng 5/2021.

• Chẩn đoán: Sau sinh thiết mở, kết quả giải phẫu bệnh là Osteosarcoma.
• Điều trị tiền phẫu: Bệnh nhân được điều trị 2 đợt hóa chất phác đồ MAP.
• Đánh giá khối u: Trên MRI, khối u dài 15cm , phá vỡ vỏ xương, xâm lấn phần mềm xung quanh. Khoảng cách từ rìa dưới khối u đến khớp cổ chân là 2.9cm.

Hình 1. Chiều dài khối u trên film cộng hưởng từ

2. Kỹ thuật phẫu thuật

• Tính toán diện cắt: Thực hiện theo nguyên tắc Wide resection.
• Diện cắt trên: Cách bờ trên khối u 3cm.
• Diện cắt dưới: Cách bờ dưới khối u 2cm.

Đặc biệt, diện cắt dưới được tính toán nằm trên sụn tăng trưởng và cách khớp cổ chân 1cm để bảo tồn sụn khớp.

• Cắt bỏ và xử lý u: Khối u được cắt bỏ “enblock”. Đoạn xương chứa khối u được làm sạch phần mềm, màng xương, tủy xương và xử lý trong nitơ lỏng suốt 20 phút. Sau đó, đoạn xương được rã đông, rửa bằng nước cất ấm và pha iot 1%.
• Tái tạo: Đoạn xương sau xử lý được tái ghép lại, cố định đầu trên bằng đinh nội tủy, đầu dưới bằng vít xốp và tăng cường nẹp bột.

Hình 2. Quá trình phẫu thuật

3. Theo dõi và Kết quả

• Sau mổ: Bệnh nhân không tê bì, không yếu liệt cơ, vận động bàn ngón chân tốt.
• 2 tháng sau mổ: Chụp xạ hình xương cho thấy không còn tín hiệu tăng chuyển hóa (u) tại vị trí xương xử lý nitơ lỏng, nhưng có tín hiệu tăng cường liền xương tại hai diện cắt.
• 4 tháng sau mổ: Bệnh nhân đi lại bằng nạng, vận động khớp cổ chân tốt. Tháo bỏ 1 vít xốp diện cắt phía dưới và hướng dẫn tập tỳ chân.
• 1 năm sau mổ: Bệnh nhân đi lại không cần nạng, không đau, không tê bì. Không thấy dấu hiệu tái phát hay di căn. Diện cắt phía dưới liền chắc, diện cắt trên có cầu can. Điểm chức năng theo MSTS là 26/30 điểm.

Hinh 3. Hình ảnh XQ và CT sau phẫu thuật

Hình 4. XQ và lâm sàng sau 1 năm

4. Bàn luận

Phẫu thuật tái tạo sau cắt bỏ u xương ác tính ở đầu dưới xương chày là một thách thức do cấu trúc phức tạp, không có kỹ thuật “tiêu chuẩn vàng” nào. Các phương pháp tái tạo bao gồm khớp kim loại (phi sinh học) hoặc các phương pháp sinh học như Autograft/Allograft.

Kỹ thuật ghép xương tự thân xử lý bằng  nitơ lỏng có ưu điểm vượt trội khi so sánh với các phương pháp khác. Về mặt cơ chế, nhiệt độ −196∘C làm nước trong tế bào u kết tinh, gây tổn thương màng tế bào ung thư và tiêu diệt u. Tuy nhiên, chất nền tạo xương, nước, coenzyme, và các chất vô cơ vẫn được giữ lại trong mô xương, tạo điều kiện cho quá trình liền xương sinh lý sau tái ghép.

Trong ca bệnh này, việc đánh giá chất lượng xương tốt và khối u cách xa mặt khớp (bảo tồn sụn khớp) là cơ sở để ekip phẫu thuật đưa ra lựa chọn xử lý u bằng nitơ lỏng.

Kết quả sau 1 năm theo dõi cho thấy:

• Chức năng tốt: Đạt điểm MSTS là 26/30 , tương đương với các báo cáo quốc tế (ví dụ: Eka Wiratnaya I Gede: trung bình 75% MSTS; Paholpak: trung bình 79% MSTS).
• Kiểm soát tại chỗ: Không có dấu hiệu tái phát tại chỗ, trong khi một số nghiên cứu khác ghi nhận tỉ lệ này khoảng 8%.
• Liền xương: Sau 1 năm, diện cắt liền tốt. Thời gian liền xương của ca bệnh tương đương với các báo cáo khác (trung bình 6.7-7 tháng).

Tóm lại, kết quả lâm sàng và cận lâm sàng của trường hợp này củng cố thêm tính khả thi và hiệu quả của phương pháp nitơ lỏng trong điều trị Osteosarcoma ở đầu dưới xương chày.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Eilber F, Giuliano A, Eckardt J, Patterson K, Moseley S, Goodnight J. Adjuvant chemotherapy for osteosarcoma: a randomized prospective trial. J Clin Oncol. 1987; 5(1):21-26.
2. Gang Xu, Norio Yamamoto, Takayuki Nojima, Katsuhiro Hayashi, Akihiko Takeuchi, Shinji Miwa, Kentaro Igarashi, Hiroyuki Tsuchiya, The process of bone regeneration from devitalization to revitalization after pedicle freezing with immunohistochemical and histological examination in rabbits, Cryobiology, Volume 92, 2020, Pages 130-137, ISSN 0011-2240.
3. Gede EWI, Ida Ayu AA, Setiawan I Gn Y, Aryana Ign W, I Ketut S, I Ketut SK, Putu A. Outcome of bone recycling using liquid nitrogen as bone reconstruction procedure in malignant and recurrent benign aggressive bone tumour of distal tibia: A report of four cases. J Orthop Surg (Hong Kong). 2017 May-Aug 25(2):2309499017713940.
4. Paholpak P, Sirichativapee W, Wisanuyotin T, Kosuwon W, Jeeravipoolvarn P. Clinical results of primary malignant musculoskeletal tumour treated by wide resection and recycling autograft reconstruction using liquid nitrogen. Asia Pac J Clin Oncol 2015; 11(2): 114-120.
5. Tsuchiya H, Wan SL, Sakayama K, Yamamoto N, Nishida H, Tomita K. Reconstruction using an autograft containing tumour treated by liquid nitrogen. J Bone Joint Surg Br. 2005 Feb;87(2):218-25.
6. Takeuchi A, Yamamoto N, Shirai T, Nishida H, Hayashi K, Watanabe K, Miwa S, Tsuchiya H. Successful correction of tibial bone deformity through multiple surgical procedures, liquid nitrogen-pretreated bone tumor autograft, three-dimensional external fixation, and internal fixation in a patient with primary osteosarcoma: a case report. BMC Surg. 2015 Dec 7;15:124.

Tác giả: ThS. BSNT. BSCKI Đặng Minh Quang, BSCKII Nguyễn Trần Quang Sáng, ThS. BSNT Trần Đức Thanh, ThS. BSNT Lê Thế Hùng – Khoa Phẫu thuật u xương và phần mềm – Trung tâm Chấn Thương chỉnh hình và y học thể thao – Bệnh viện ĐKQT Vinmec Times City

0