Những bệnh nhân ung thư không đáp ứng với liệu pháp miễn dịch có thể thiếu những tế bào miễn dịch quan trọng
Liệu pháp miễn dịch (LPMD) đã thay đổi khái niệm về chăm sóc ung thư trong nhiều thập kỷ trở lại đây. Tuy nhiên, chỉ khoảng một nửa số bệnh nhân ung thư da có đáp ứng với liệu pháp miễn dịch (LPMD), và số không đáp ứng còn lại đã và đang đối mặt với tương lai nhiều trắc trở. Trong bài này, chúng tôi sẽ đưa ra những dẫn chứng giải thích tại sao các tế bào đuôi gai CD5+ lại mang đầy tiềm năng trong đáp ứng với liệu pháp miễn dịch (LPMD).
Bài lược dịch tin tức khoa học mới cập nhật vào tháng 02/2023 trên Tạp chí Medical Express
Người dịch: Hoàng Thanh Hương (Kỹ thuật viên Liệu pháp Tế bào – Trung tâm Công nghệ cao, Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec)
Nhóm Tác giả: Mingyu He, Kate Roussak, Feiyang Ma, Nicholas BorcherdingVince Garin, Mike White, Charles Schutt, Trine I. Jensen, Yun Zhao Courtney A. Iberg, Kairav Shah, Himanshi Bhatia, Daniel Korenfeld, Sabrina Dinkel, Judah Gray, Alina Ulezko Antonova, Stephen Ferris, David Donermeyer, Cecilia Lindestam Arlehamn, Matthew M. Gubin, Jingqin Luo, Laurent Gorvel, Matteo Pellegrini, Alessandro Sette
Liệu pháp miễn dịch (LPMD) đã thay đổi khái niệm về chăm sóc ung thư trong nhiều thập kỷ trở lại đây. Ví nhụ như trong ung thư hắc tố (advanced melanoma) – một dạng có tỷ lệ tử vong cao nhất trong các loại ung thư da với tỷ lệ kéo dài sự sống trong 5 năm đã tăng từ dưới 10% lên hơn 50% từ khi liệu pháp miễn dịch (LPMD) được đưa vào ứng dụng từ năm 2011. Tuy nhiên, chỉ khoảng một nửa số bệnh nhân ung thư da có đáp ứng với liệu pháp miễn dịch (LPMD), và số không đáp ứng còn lại đã và đang đối mặt với tương lai nhiều trắc trở.
Những nhà nghiên cứu tại Đại học Y Washington (St. Louis, Missouri, Hoa Kỳ) đã khám phá ra sự khác biệt giữa những người có và không đáp ứng với liệu pháp miễn dịch (LPMD). Sự khác biệt này có thể do một loại tế bào miễn dịch tên là tế bào đuôi gai CD5+. Cái tên này xuất phát từ sự biểu hiện của protein CD5 trên màng ngoài của những tế bào này.
Nghiên cứu cho thấy rằng ở người với các loại bệnh ung thư khác nhau, bao gồm cả ung thư da, sẽ có khả năng kéo dài sự sống nếu họ có biểu hiện nhiều tế bào đuôi gai CD5+ hơn trong các khối u. Một số nghiên cứu khác trên mô hình thử nghiệm cho thấy chuột thiếu các tế bào đuôi gai CD5 không thể đáp ứng tốt với liệu pháp miễn dịch (LPMD). Phát hiện thú vị này đã được xuất bản trên tạp chí khoa học Science (He et al., 2023).
Tại sao các tế bào đuôi gai CD5+ lại mang đầy tiềm năng trong đáp ứng với liệu pháp miễn dịch (LPMD)?
Tế bào đuôi gai (Dendritic Cell – DC) là một tế bào trình diện kháng nguyên quan trọng của hệ thống miễn dịch có thể xử lý và trình diện kháng nguyên ngoại sinh giúp kích hoạt các tế bào T gây độc đang ở trạng thái nghỉ thành trạng thái hoạt động với khả năng tiêu diệt đặc hiệu các tác nhân gây bệnh. “Nếu các tế bào T là những cầu thủ trên một sân bóng đá, thì các tế bào đuôi gai là những huấn luyện viên khiến các cầu thủ hăng hái tham gia trận đấu và đưa ra hướng dẫn cho họ”.
Nếu không có tế bào đuôi gai, các tế bào T sẽ dễ dàng bị khuất phục và không có định hướng. Nhóm nghiên cứu nghi ngờ rằng những người không đáp ứng với liệu pháp miễn dịch (LPMD) có thể gặp vấn đề với các tế bào đuôi gai trong cơ thể họ.
Bằng cách phân tích dữ liệu trong The Cancer Genome Atlas – một cơ sở dữ liệu công khai với thông tin về 20.000 loại khối u đại diện cho 33 loại ung thư – nhóm nghiên cứu đã phát hiện ra rằng những bệnh nhân mắc các loại ung thư da, phổi, xương và mô mềm, vú và cổ tử cung sẽ có thể sống khỏe mạnh hơn nếu họ có mức độ biểu hiện các tế bào đuôi gai CD5+ cao hơn trong các khối u.
Hình 1: Các tế bào đuôi gai CD5+ kích hoạt tế bào T gây độc tiêu diệt khối u
Các thí nghiệm chuyên sâu hơn trên tế bào người và chuột cho thấy tế bào đuôi gai CD5+ là rất cần thiết để tế bào T hoạt động hiệu quả chống lại khối u. Các tế bào đuôi gai CD5+ ở người có khả năng kích hoạt các tế bào T để chúng hoạt hoá và nhân lên mạnh mẽ. Ngược lại, ở chuột nếu thiếu biểu hiện CD5 trên các tế bào đuôi gai thì chúng chỉ phản ứng yếu với liệu pháp miễn dịch (LPMD) và không thể loại bỏ các khối u.
Các kết quả nghiên cứu cho thấy rằng lượng tế bào đuôi gai CD5+ bên trong các khối u có thể được sử dụng như một thước đo để giúp các bác sĩ đánh giá bệnh nhân nào có nhiều khả năng đáp ứng tốt với liệu pháp miễn dịch (LPMD). Từ đó, việc tăng số lượng và hoạt động của các tế bào đuôi gai này mang lại tiềm năng giúp nhiều người có thể đáp ứng tốt hơn với liệu pháp miễn dịch (LPMD). Trong một phần khác của nghiên cứu này, các nhà nghiên cứu đã phát hiện ra rằng protein miễn dịch IL-6 có khả năng kích thích làm tăng số lượng tế bào đuôi gai CD5+.
GS.TS. Klechevsky – người chịu trách nhiệm chính trong toàn bộ nghiên cứu này – phát biểu: “Chúng tôi vẫn chưa hoàn toàn hiểu cách thức hoạt động của các liệu pháp miễn dịch. Tuy nhiên, nghiên cứu này chỉ ra rằng chúng ta có thể làm nhiều hơn nữa để tăng hiệu quả của các phương pháp điều trị này. Tôi tin tưởng rằng nếu chúng ta có thể tìm ra cách khai thác tiềm năng và tăng sinh các tế bào đuôi gai CD5+ ở bệnh nhân, chúng ta có thể giúp được nhiều người hơn trong cuộc chiến chống lại ung thư trong tương lai.”
- Cancer patients who don’t respond to immunotherapy may lack crucial immune cells (Medical Express).