Hướng dẫn thực hiện quy trình chuyên môn xoa bóp bấm bấm huyệt điều trị liệt nửa người do tai biến mạch máu não (tác động cột sống)

Người thẩm định: Nguyễn Tường Vân Người phê duyệt: Phùng Nam Lâm Ngày hiệu chỉnh: 12/05/2020

1. Mục đích

• Cung cấp thông tin về chỉ định, chống chỉ định, và hướng dẫn kỹ thuật cho bác sĩ, kỹ thuật viên xoa bóp bấm huyệt (tác động cột sống).
• Bảo đảm an toàn và đạt hiệu quả điều trị cho khách hàng sử dụng dịch vụ xoa bóp bấm huyệt (tác động cột sống).

2. Đại cương

Liệt nửa người là giảm hoặc mất vận động chủ động của một nửa bên cơ thể gồm một tay và một chân cùng bên, có thể kèm theo liệt nửa mặt cùng bên. Tai biến mạch máu não (đột quỵ) là tình trạng rối loạn khu trú chức năng não tiến triển nhanh trên lâm sàng thường do mạch máu nuôi một vùng não bị tắc hoặc vỡ làm vùng não đó bị tổn thương, hậu quả là phần cơ thể do vùng não đó chi phối bị rối loạn hoạt động.

2.1. Nguyên nhân gây tai biến mạch máu não

• Nhồi máu não: 
  • Huyết khối động mạch não: Tăng huyết áp, xơ vữa động mạch, nguyên nhân khác.
  • Tắc mạch máu não: Cục tắc ngoài hệ tim mạch tới não (do tiêm truyền, do nước ối, do phẫu thuật vùng cổ – ngực,…), cục tắc từ hệ tim mạch tới não (bản chất cục tắc là mảng vữa xơ hoặc tổ chức bệnh lý từ động mạch lớn bong ra).
  • Nhồi máu lỗ khuyết.
  • Các nguyên nhân khác.
• Chảy máu não:
  • Tăng huyết áp chiếm 60 – 75%.
  • Túi phồng động mạch hoặc túi phồng động – tĩnh mạch.
  • Chảy máu sau nhồi máu não.
  • Viêm động mạch, tĩnh mạch.
  • Tiên phát chưa rõ nguyên nhân.

2.2. Triệu chứng

Tùy nguyên nhân, mức độ và vị trí tổn thương mà NB có những biểu hiện khác nhau

• Đau đầu, thường biểu hiện đau đột ngột, dữ dội, thường kèm theo buồn nôn, nôn.
• Rối loạn tri giác: Lẫn lộn, kích thích, vật vã hoặc có thể hôn mê.
• Rối loạn thị giác, biểu hiện: Giảm hoặc mất thị lực (một bên hoặc cả hai bên), mù thoáng qua (mù Fugax).
• Rối loạn ngôn ngữ: Nói khó, nói ngọng hoặc thất ngôn.
• Rối loạn cảm giác: Thường kèm theo liệt nửa người, xảy ra khi tổn thương vỏ não.
• Rối loạn tim mạch, hô hấp, thường thấy tăng huyết áp, khó thở, thở nhanh nông, tăng tiết đờm dãi.
• Rối loạn cơ vòng.
• Liệt nửa người: NB giảm hoặc mất vận động nửa người, thường kèm theo liệt mặt cùng bên, hoặc đối bên. Có hai thể chính thường xảy ra nối tiếp nhau trên cùng một bệnh nhân, lúc đầu liệt mềm sau đó chuyển sang liệt cứng.
  • Liệt mềm, bên liệt có biểu hiện: Giảm hoặc mất vận động chủ động (NB không thể thực hiện các động tác hoặc thực hiện chậm chạp, yếu ớt), trương lực cơ bên liệt giảm, giảm hoặc mất phản xạ gân xương, giảm hoặc mất phản xạ da bụng, da bìu, có thể thấy dấu hiệu Hoffmann, Babinski (+).
  • Liệt cứng, bên liệt có biểu hiện: Trương lực cơ bên liệt tăng (NB có xu hướng gấp ở chi trên, duỗi ở chi dưới), tăng phản xạ gân xương (có thể có dấu hiệu đa động, lan tỏa), giảm hoặc mất phản xạ da bụng, da bìu, dấu hiệu Hoffmann, Babinski (+).
  • Trường hợp liệt kín đáo cần tiến hành một số nghiệm pháp xác định thiếu sót vận động (nghiệm pháp Barre, nghiệm pháp Mangazini, nghiệm pháp gấp phối hợp đùi – mình), mất đối xứng phản xạ gân xương hai bên, có thể thấy các dấu hiệu Hoffmann, Babinski và các dấu hiệu tương đương bên liệt.
  • Bệnh nhân hôn mê, bên liệt có biểu hiện: Bàn chân đổ ra ngoài, má phập phồng theo nhịp thở, trương lực cơ giảm, mất hoặc giảm phản xạ gân xương, dấu hiệu Hoffmann, Babinski (+).

3. Chỉ định, chống chỉ định

3.1. Chỉ định

Liệt nửa người do tai biến mạch máu não giai đoạn di chứng (NB đã được điều trị ổn định các triệu chứng về tâm thần kinh) và không xuất hiện thêm các triệu chứng mới.

3.2. Chống chỉ định

Tai biến mạch máu não giai đoạn cấp tính.

4. Trình tự thực hiện

4.1. Chuẩn bị

• Người thực hiện: Kỹ thuật viên xoa bóp bấm huyệt, bác sĩ Y Học Cổ Truyền.
• Phương tiện:
  • Giường trị liệu.
  • Phương tiện cấp cứu, theo dõi bệnh nhân khi cần thiết.

• Người bệnh:
  • Giải thích cho NB/ người thân về quy trình, tác dụng của phương pháp, lưu ý trong điều trị.
  • Tư thế người bệnh phù hợp với phương pháp điều trị.

4.2. Các bước thực hiện quy trình kỹ thuật

4.3. Theo dõi

• Đau: Quá trình trị liệu có thể làm NB đau tại chỗ do KTV dùng lực nhiều, KTV cần thao tác nhẹ nhàng, tăng dần và giải thích cho NB/ người thân yên tâm điều trị.
• Huyết áp: Xoa bóp bấm huyệt (tác động cột sống) có thể làm NB tăng/ hoặc giảm huyết áp. KTV cần chú ý theo dõi triệu chứng bệnh lý huyết áp của NB (nếu có) để xử trí kịp thời.

4.4. Tai biến và xử trí

Tăng/ giảm huyết áp: Dừng điều trị, cho NB nằm nghỉ, báo cho bác sĩ xử trí tiếp theo cho NB.

4.5. Tư vấn, giáo dục sức khỏe trước và sau khi thực hiện kỹ thuật

Tư vấn cho người bệnh/ người thân về chế độ dinh dưỡng, tập luyện tại nhà, biện pháp phòng chống loét do tỳ đè và các biến chứng khác. Tài liệu tham khảo

• Bộ Y tế “Hướng dẫn chẩn đoán chuyên ngành phục hồi chức năng”, Phục hồi chức năng liệt nửa người do tai biến mạch máu não, Nhà xuất bản y học, 2016, 291-295.
• Bộ Y tế, “Triệu chứng học thần kinh”, Hội chứng liệt nửa người, Nhà xuất bản y học, 2010, 68-78.
• Nguyễn Văn Chương “Thực hành lâm sàng thần kinh học tập III”, Nhồi máu não; Chảy máu não, Nhà xuất bản y học, 2016, 50-100.
• Bộ Y tế “Lão khoa y học cổ truyền”, Tai biến mạch máu não, Nhà xuất bản giáo dục Việt Nam, 2011, 72-97.
• Đại học y Hà Nội, “Bài giảng y học cổ truyền tập 2”, Xoa bóp, Nhà xuất bản y học, 2005, 491-509.
• Đại học y Hà Nội, “Giáo trình xoa bóp bấm huyệt”, Xoa bóp điều trị một số bệnh cụ thể, Nhà xuất bản y học, 2004, 122-130.

Từ viết tắt:

• TĐCS: Tác động cột sống
• NB: Người bệnh
• KTV: Kỹ thuật viên

Bản quyền và thương hiệu: Thông tin và hình ảnh trên website thuộc quyền sở hữu của Vinmecdr. Việc sao chép, sử dụng phải được Vinmecdr chấp thuận trước bằng văn bản. Miễn trừ trách nhiệm: Tất cả những tư liệu được cung cấp trên website này đều mang tính tham khảo. Do đó, nội dung và hình ảnh sẽ được thay đổi, cập nhật và cải tiến thường xuyên mà không phải thông báo trước. Vinmecdr không bảo đảm về độ chính xác cũng như sự hoàn thiện về thông tin. Chúng tôi không chịu trách nhiệm pháp lý cho những thiệt hại xuất hiện trực tiếp hay gián tiếp từ việc sử dụng hoặc hành động dựa theo những thông tin trên hoặc một số thông tin xuất hiện trên website này. Vinmecdr không chịu trách nhiệm pháp lý về những sai sót, lỗi chính tả… do nhập liệu cùng với những sự cố khách quan khác như: nhiễm virus, hành vi phá hoại, ác ý… xảy ra trên website này cũng như các website liên kết, nếu có. Đường link liên kết Vinmecdr sẽ không chịu trách nhiệm hay có nghĩa vụ pháp lý dưới bất kỳ hình thức nào về nội dung của những website không thuộc Vinmecdr được liên kết với website www.vinmecdr.com, bao gồm các sản phẩm, dịch vụ và những mặt hàng khác được giới thiệu thông qua những website đó.

0