Hướng dẫn thực hiện quy trình chuyên môn test da với thuốc hoặc vaccine

Tác giả: Vũ Thị Mai, Nguyễn Văn Đĩnh, Chu Chí Hiếu Người thẩm định: Nguyễn Tường Vân Người phê duyệt: Phùng Nam Lâm Ngày phát hành: 30/06/2020 Ngày hiệu chỉnh: 30/06/2020
1. Mục đích test da với thuốc hoặc vaccine

• Chẩn đoán nguyên nhân dị ứng thuốc/vaccine

2. Đối tượng thực hiện 
Bệnh nhân có chỉ định làm test da với thuốc/vaccine. Test da chưa được chuẩn hóa như là một kĩ thuật sàng lọc dị ứng thuốc/vaccine nên không nên thực hiện trên bệnh nhân không có tiền sử hoặc tăng nguy cơ dị ứng thuốc.
3. Định nghĩa
Test lẩy da (Skin prick test) là một kĩ thuật/công cụ cơ bản nhất được sử dụng trong chuyên ngành Dị ứng-Miễn dịch lâm sàng (MDLS) để xác định các phản ứng quá mẫn nhanh. Về nguyên lý, kỹ thuật này được thiết kế để tìm IgE đặc hiệu với các kháng nguyên là thuốc/vaccine bằng phản ứng kháng nguyên kháng thể xảy ra trên bề mặt tế bào mastocyte. Theo đó, hậu quả là gây ra sự thoát bọng của tế bào mastocyte để giải phóng các hóa chất trung gian. Biểu hiện trên lâm sàng là các sẩn phù, ngứa. Dựa vào kích thước sẩn phù, so sánh với chứng dương tính và âm tính để kết luận kết quả của test.
4. Kỹ thuật
4.1. Kỹ thuật test lẩy da
4.1.1. Chuẩn bị dụng cụ 
Dụng cụ bao gồm:

• Kim lẩy da (Duotip) hoặc lancet
• Bông cồn, wraps
• Bơm tiêm 1ml, 5ml, 10ml.
• Kim lấy thuốc 18G
• Băng dính trắng để đánh dấu kết quả
• Thước đo kích thước sẩn
• Bút đánh dấu trên da, kéo.
• Chứng dương (histamin nồng độ 10 mg/ml) và chứng âm (glycerol hoặc nước muối 0.9%)
• Thuốc hoặc vaccine cần test đã được chuẩn bị ở nồng độ phù hợp.

4.1.2. Chuẩn bị người bệnh

• Giải thích cho người bệnh về cách thức, thời gian tiến hành, nguy cơ có thể có khi làm test.
• Người bệnh phải ký cam kết đồng ý thực hiện test trước khi tiến hành.
• Người bệnh cần được kiểm tra dấu hiệu sinh tồn trước khi làm test
• Người bệnh cần được hướng dẫn phát hiện và thông báo cho nhân viên y tế các triệu chứng tai biến có thể có.

4.2. Kỹ thuật test lẩy da

• Vị trí làm test: mặt trước cẳng Tay hoặc vùng lưng (trẻ em). Chú ý sát khuẩn bằng bông cồn trước khi thử test. Dùng bút đánh dấu vị trí các dị nguyên trên bề mặt da.
• Nhỏ giọt nhỏ thuốc lên da. Các giọt cách nhau 2cm để tránh tình trạng chồng lấn khi có phản ứng. Dùng Kim chuyên dụng cho test lẩy da kể trên đặt kim chéo góc 45º với mặt da (kim lancet) rồi lẩy nhẹ qua giọt dị nguyên. Với kim duotip thì có thể để thẳng góc với da và xoay 180º. Kết quả được đọc sau 15 – 20 phút.
• Nếu da vùng làm test nổi sẩn đỏ kích thước trung bình > 3 mm so với chứng âm thì kết luận test dương tính. Có thể có kèm theo ban đỏ lan rộng hoặc thậm chí có chân giả. Kích thước sẩn được tính bằng trung bình hai đường kính của sẩn.
• Chứng dương (histamine 1mg/ml) để loại trừ âm tính giả trong khi chứng dương để loại trừ dương tính da do tình trạng dermatographism.
• Báo cáo kết quả: dùng bút vẽ đường giới hạn của sẩn và cả ban đỏ, chân giả nếu có. Lấy băng dính trắng dán lên bề mặt vùng test để in kết quả và dán vào phiếu đánh giá kết quả cho bệnh nhân.

  Hình 1. Test da với duotip

  

Hình 2. Các loại kim chuyên dụng làm test da Kim lancet, kim Stalerpoint

Hình 3. Cách đo kích thước sẩn trong test lẩy da

4.3. Các đối tượng thận trọng khi làm test lẩy da.

• Trẻ nhỏ (chống chỉ định nếu trẻ dưới 6 tháng tuổi)
• Phụ nữ mang thai
• Suy giảm miễn dịch/dùng các thuốc ức chế miễn dịch

4.4. Chống chỉ định tương đối và tuyệt đối test lẩy da

• Chống chỉ định tuyệt đối
  • Chứng vẽ nổi da
  • Tổn thương da nặng toàn thân ko có vùng da lành lám test
  • Bệnh nhân ko thể dừng được kháng histamin và các thuốc gây ảnh hưởng khác
  • Không hợp tác
• Chống chỉ định tương đối
  • Trẻ nhỏ dưới 2 tuổi và phụ nữ mang thai vì liên quan đến tỉ lệ nhỏ phản ứng quá mẫn nghiêm trọng
  • Bệnh nhân đang điều trị beta blocker
  • Hen phế quản nặng, không ổn định

4.5. Một số thuốc ảnh hưởng đến kết quả test lẩy da

• Chi tiết các thuốc ảnh hưởng đến kết quả test lẩy da Tại đây

5. Các văn bản đính kèm

• Thông tin về test lẩy da, nội bì và đồng ý làm test 
• Form báo cáo kết quả làm test da
• Bản nồng độ không kích ứng của một số thuốc cho test da

Sơ đồ quy trình test da với thuốc hoặc vaccine

Tài liệu tham khảo

1. Australian and Newzealand Anaesthetic Allergy Group (ANZAAG) perioperative Anaphylaxis Investigation Guideline 2017.
2. ASCIA Skin Prick Test Manual update 2018
3. Dreborg S. Diagnosis of food allergy: tests in vivo and in vitro. Pediatr Allergy Immunol 2001:12(Suppl.14):24-30
4. Portnoy J. Diagnostic testing for allergies. Ann Allergy Asthma Immunol 2006; 96:3-4
5. Oppenheimer J, Nelson HS. Skin testing: a survey of allergists. Ann Allergy Asthma Immunol 2006;96:19-23
6. Portnoy J. What do allergy skin tests really mean? Ann Allergy Asthma Immunol 2002; 89:335-336
7. McCann WA, Ownby DR. The reproducibility of the allergy skin test scoring and interpretation by board-certified/board eligible allergists. Annals of Allergy, Asthma and Immunology 89:368-371 2002

Bản quyền và thương hiệu: Thông tin và hình ảnh trên website thuộc quyền sở hữu của Vinmecdr. Việc sao chép, sử dụng phải được Vinmecdr chấp thuận trước bằng văn bản. Miễn trừ trách nhiệm: Tất cả những tư liệu được cung cấp trên website này đều mang tính tham khảo. Do đó, nội dung và hình ảnh sẽ được thay đổi, cập nhật và cải tiến thường xuyên mà không phải thông báo trước. Vinmecdr không bảo đảm về độ chính xác cũng như sự hoàn thiện về thông tin. Chúng tôi không chịu trách nhiệm pháp lý cho những thiệt hại xuất hiện trực tiếp hay gián tiếp từ việc sử dụng hoặc hành động dựa theo những thông tin trên hoặc một số thông tin xuất hiện trên website này. Vinmecdr không chịu trách nhiệm pháp lý về những sai sót, lỗi chính tả… do nhập liệu cùng với những sự cố khách quan khác như: nhiễm virus, hành vi phá hoại, ác ý… xảy ra trên website này cũng như các website liên kết, nếu có. Đường link liên kết Vinmecdr sẽ không chịu trách nhiệm hay có nghĩa vụ pháp lý dưới bất kỳ hình thức nào về nội dung của những website không thuộc Vinmecdr đựợc liên kết với website www.vinmecdr.com, bao gồm các sản phẩm, dịch vụ và những mặt hàng khác được giới thiệu thông qua những website đó.

0