Hướng dẫn thực hiện quy trình chuyên môn sinh thiết tuyến tiền liệt qua trực tràng dưới hướng dẫn siêu âm

Người thẩm định: Phạm Đức Huấn Người phê duyệt: Phùng Nam Lâm Ngày hiệu chỉnh: 03/06/2020

1. Mục đích

Thống nhất quy trình sinh thiết tiền liệt tuyến qua trực tràng dưới hướng dẫn siêu âm tại các bệnh viện thuộc Hệ thống Y tế Vinmec.

2. Quy trình cụ thể

2.1. Định nghĩa

Ung thư tiền liệt tuyến (KTLT) thường gặp ở nam giới trên 50 tuổi. Để chẩn đoán sớm KTLT, người ta sinh thiết TLT dưới hướng dẫn của siêu âm qua ngã trực tràng. Ở Hoa Kỳ mỗi năm có khoảng 186.320 trường hợp mới được chẩn đoán, khoảng 40% người bệnh dưới 65 tuổi. Nếu KTLT được phát hiện sớm ở giai đoạn còn khu trú, 100% người bệnh đạt được thời gian sống 5 năm, trong khi đó tỷ lệ này giảm xuống còn 32% nếu ở giai đoạn ung thư di căn. Sự khác biệt này khiến người ta nghĩ đến việc chẩn đoán KTLT ở giai đoạn sớm và tầm soát, mặc dù cho đến nay, tỉ lệ tử vong giảm nhờ tầm soát KTLT chưa chắc chắn.

2.2. Chỉ định – Chống chỉ định sinh thiết tuyến tiền liệt qua trực tràng dưới hướng dẫn siêu âm

2.2.1. Chỉ định:

• Thăm trực tràng thấy tuyến tiền liệt cứng chắc nghi ung thư hoặc sờ thấy nhân rắn.
• Sự thay đổi của xét nghiệm PSA
  • PSA > 4.0ng/ml sau khi loại trừ các bệnh gây tăng PSA.
  • PSA ≥ 0.75ng/ml/ năm nếu PSA từ 4 – 10 ng/ml hoặc > 0.5ng/ml/năm nếu PSA < 4ng/ml.
• Chụp CT hoặc Chụp MRI nghi ngờ ung thư TTL
• Người bệnh có tổn thương thứ phát nghi ngờ nguyên nhân từ tuyến tiền liệt

2.2.2. Chống chỉ định

• Tình trạng rối loạn đông máu nặng
• Có các bệnh lý tim mạch, hô hấp nặng và chống chỉ định của gây mê.
• Viêm tiền liệt tuyến cấp tính

2.3. Chuẩn bị

• Người thực hiện: Bác sĩ chuyên khoa , điều dưỡng phụ
• Chuẩn bị người bệnh:
  • Người bệnh được chuẩn bị Thụt tháo phân buổi sáng trước khi sinh thiết bằng Fleet Enema thụt vào trực tràng.
  • Kháng sinh loại Ciprofloxacin uống được dùng 1 ngày từ hôm trước ngày sinh thiết và kéo dài thêm 5 ngày sau khi sinh thiết để phòng ngừa nhiễm trùng.
  • Được giải thích rõ, động viên yên tâm làm thủ thuật, cởi quần, Người bệnh nằm nghiêng trái đầu gối co sát bụng.
• Phương tiện:
  • Máy siêu âm với đầu dò qua ngả trực tràng tần số 10MHz với 2 mặt cắt dọc và ngang. Kiểm tra đầu dò siêu âm (sạch, hoạt động bình thường), bôi gel lên đầu dò, bọc đầu dò bằng bao cao su, gá, bôi trơn bằng gel.
  • Chuẩn bị Lidocaine 1%, kim sinh thiết 20cm/ 18G, bơm 20cc
  • Chuẩn bị 06 lọ đựng bệnh phẩm sinh thiết có chứa formol 10%, đã được đánh số thứ tự từ 1 đến 6 và chuẩn bị nhiều hơn trong trường hợp sinh thiết chọn lọc.
  • Chuẩn bị khăn lau, 02 đôi găng không vô khuẩn cho phẫu thuật viên và điều dưỡng

2.4. Các bước thực hiện kỹ thuật

• Người bệnh nằm nghiêng, thăm trực tràng, đưa đầu dò qua trực tràng
• Thực hiện gây tê vào mô xung quanh tuyến tiền liệt bằng Lidocaine 1%, tiêm 5cc vào đỉnh phải và trái dưới thành trực tràng.
• Đo kích thước tuyến tiền liệt ở 3 diện cắt trên siêu âm, tìm vùng giảm âm.
• Lấy 12 mảnh sinh thiết ( + 4 mảnh chọn lọc ở vùng nghi ngờ nếu cần)
  • Vùng nền phải lấy 2 mảnh cho vào lọ số 1
  • Vùng giữa phải lấy 2 mảnh cho vào lọ số 2
  • Vùng đỉnh phải lấy 2 mảnh cho vào lọ số 3
  • Vùng đỉnh trái lấy 2 mảnh cho vào lọ số 4
  • Vùng giữa trái lấy 2 mảnh cho vào lọ số 5
  • Vùng nền trái lấy 2 mảnh cho vào lọ số 6
• Lấy 4 mảnh chọn lọc tại vùng có nghi ngờ tổn thương trên MRI (Ghi rõ vị trí )

Lưu ý: Mỗi lần lấy mảnh sinh thiết ra cho vào lọ có chứa formol, kim sinh thiết cần được nhúng vào nước vô khuẩn để làm sạch.

• Cuối thủ thuật ( liên quan đến người bệnh):
  • Kiểm tra trên siêu âm và lau máu quanh hậu môn
  • Cầm máu bằng cách giữ ngón tay chèn vào tuyến tiền liệt trong vài phút
  • Người bệnh được đặt nằm ngửa trong vài phút để hồi phục, kiểm tra các dấu hiệu sinh tồn.
  • Người bệnh thay trang phục
  • Hoàn thiện phiếu kết quả sinh thiết và cấp cho người bệnh
  • Cấp Phiếu thông tin cho người bệnh sau sinh thiết
  • Lên lịch tái khám đọc kết quả giải phẫu bệnh
• Cuối thủ thuật (liên quan đến dụng cụ)
  • Thận trọng khi tháo bao cao su ra khỏi đầu dò và bỏ vào thùng rác thải y tế, kiểm tra xem còn vết bẩn không
  • Rửa đầu dò bằng xà phòng dịu nhẹ và nước
  • Vệ sinh vô khuẩn đầu dò bằng gạc có thấm dung dịch tiệt khuẩn
  • Để đầu dò khô trước khi cất dụng cụ.

2.5. Tai biến – Biến chứng

• Chảy máu: Để tránh các biến chứng chảy máu nặng, cần khảo sát các xét nghiệm đông máu và tiền căn dùng thuốc kháng đông và thuốc chống ngưng tập tiểu cầu trước sinh thiết.
• Tiểu máu đại thể – toàn bãi, màu hồng nhạt, tự hết sau 1-2 ngày.
• Bí tiểu: Người bệnh tiểu máu nhiều gây bí tiểu cần đặt thông tiểu
• Xuất tinh máu: Có thể có xuất tinh ra máu từ 2- 3 tháng
• Nhiễm trùng: Chiếm tỷ lệ 3 % Người bệnh có biểu hiện nhiễm trùng: sốt cao, lạnh run hoặc ớn lạnh tùy mức độ nhiễm trùng. Người bệnh có triệu chứng liên quan như tiểu gắt buốt, tiểu đục sau sinh thiết. Ngoài ra một số ít người bệnh có biến chứng viêm TLT, apxe TTL, viêm tinh hoàn.

2.6. Tư vấn, giáo dục sức khỏe

• Tư vấn cho người bệnh
• Phát tờ thông tin dành cho người bệnh

Tài liệu tham khảo

1. European Urology Guidelines 2017.
2. Guideline hướng dẫn sinh thiết tuyến tiền liệt – Hội tiết niệu thận học Việt Nam (VUNA- 2018)

Bản quyền và thương hiệu: Thông tin và hình ảnh trên website thuộc quyền sở hữu của Vinmecdr. Việc sao chép, sử dụng phải được Vinmecdr chấp thuận trước bằng văn bản. Miễn trừ trách nhiệm: Tất cả những tư liệu được cung cấp trên website này đều mang tính tham khảo. Do đó, nội dung và hình ảnh sẽ được thay đổi, cập nhật và cải tiến thường xuyên mà không phải thông báo trước. Vinmecdr không bảo đảm về độ chính xác cũng như sự hoàn thiện về thông tin. Chúng tôi không chịu trách nhiệm pháp lý cho những thiệt hại xuất hiện trực tiếp hay gián tiếp từ việc sử dụng hoặc hành động dựa theo những thông tin trên hoặc một số thông tin xuất hiện trên website này. Vinmecdr không chịu trách nhiệm pháp lý về những sai sót, lỗi chính tả… do nhập liệu cùng với những sự cố khách quan khác như: nhiễm virus, hành vi phá hoại, ác ý… xảy ra trên website này cũng như các website liên kết, nếu có. Đường link liên kết Vinmecdr sẽ không chịu trách nhiệm hay có nghĩa vụ pháp lý dưới bất kỳ hình thức nào về nội dung của những website không thuộc Vinmecdr đựợc liên kết với website www.vinmecdr.com, bao gồm các sản phẩm, dịch vụ và những mặt hàng khác được giới thiệu thông qua những website đó.

0