Hướng dẫn thực hiện quy trình chuyên môn can thiệp đặt kim dây định vị trước mổ dưới hướng dẫn của X-quang vú

Ngày xuất bản: 04/06/2022

Đặt kim dây định vị trước mổ dưới hướng dẫn của X-quang vú áp dụng cho bác sĩ, điều dưỡng chuyên khoa chẩn đoán hình ảnh.

Người thẩm định: Trần Hải Đăng

Người phê duyệt: Phùng Nam Lâm
Ngày phát hành: 29/10/2020

1. Định nghĩa và các khái niệm liên quan

Nội dung bài viết

Đặt kim dây định vị trước mổ là kỹ thuật can thiệp sử dụng kim dây định vị nhằm đánh dấu vị trí tổn thương trước mổ bảo tồn hoặc sinh thiết mở tuyến vú dưới hướng dẫn X-quang, thời điểm đặt kim dây thường vào cùng ngày làm phẫu thuật thủ thuật.

2. Chỉ định/ Chống chỉ định đặt kim dây định vị trước mổ dưới hướng dẫn của X-quang vú

2.1. Chỉ định đặt kim dây định vị trước mổ dưới hướng dẫn của X-quang vú

Các tổn thương vú có chỉ định mổ hoặc sinh thiết mở (BI-RADS 4-5) nhưng không sờ thấy được trên lâm sàng, không phát hiện được trên siêu âm.

2.2. Chống chỉ định đặt kim dây định vị trước mổ dưới hướng dẫn của X-quang vú

Chống chỉ định tuyệt đối: Không có chống chỉ định tuyệt đối.
Chống chỉ định tương đối:
- Người bệnh có bệnh nặng toàn thân: Suy tim, suy thận, suy hô hấp,…
- Người bệnh dị ứng với thuốc gây tê.
- Người bệnh đang có viêm nhiễm vú tại vị trí can thiệp.
- Người bệnh quá lo lắng và không hợp tác.

3. Dụng cụ/ thiết bị/ vật tư/ thuốc

3.1. Dụng cụ

Bộ dụng cụ can thiệp vô trùng: Khay nhựa hoặc inox, panh,…

3.2. Thiết bị/ vật tư

Máy X-quang vú với bộ giá định vị.
Kim dây định vị.
Vật tư tiêu hao: Găng tay phẫu thuật, bông gạc, syringe, kim lấy thuốc…

3.3. Thuốc

Lidocain 2% ống 10ml.

4. Địa điểm thực hiện

Phòng chụp X-quang vú

5. Quy trình kỹ thuật thực hiện

STT	Các bước thực hiện	Nội dung công việc	Người thực hiện	Tiêu chuẩn
1	Hoàn thiện hồ sơ bệnh án, phiếu cam kết phẫu thuật/ thủ thuật/ điều trị có nguy cơ cao	Sắp xếp lịch làm can thiệp cho người bệnh. Hoàn thiện HSBA: Kiểm tra đánh giá ban đầu, thăm khám, kết quả cận lâm sàng, chỉ định can thiệp, bảng kiểm… Giải thích cho người bệnh/ người đại diện về mục đích, nguy cơ, thời gian làm can thiệp. Giải thích để người bệnh/ người đại diện ký phiếu cam kết phẫu thuật/ thủ thuật/ điều trị có nguy cơ cao. Khám gây mê, giảm đau trước can thiệp (nếu cần).	Nhân viên lễ tân, hành chính BS điều trị/ BS can thiệp/ ĐD, KTV hỗ trợ, phụ can thiệp.	Tất cả các biểu mẫu, cam kết phải được thực hiện đúng và có đầy đủ các chữ ký trước khi làm can thiệp
2	Chuẩn bị phòng làm can thiệp, thiết bị và dụng cụ	Phòng làm can thiệp: Xe tiêm, bàn bày dụng cụ, dụng cụ chống sốc, giường, cáng. Lipofundin MCT/ LCT E 20% chai 100ml (nhũ dịch Lipid điều trị ngộ độc thuốc tê). Thuốc/ vật tư tiêu hao, dụng cụ thực hiện can thiệp. Thiết bị: Máy X-quang vú với hệ thống giá định vị, hệ thống lưu trữ hình ảnh. Monitor đo lường dấu hiệu sinh tồn.	ĐD, KTV phòng can thiệp	Phòng làm can thiệp: gọn gàng, sạch sẽ, đảm bảo vô khuẩn, các vật dụng trong phòng đầy đủ. Chuẩn bị đủ bộ dụng cụ làm can thiệp, thuốc, vật tư tiêu hao Trang thiết bị luôn ở trạng thái sẵn sàng để sử dụng.
3	Chuẩn bị người bệnh	Định danh người bệnh. Người bệnh thay áo choàng bệnh viện và được hướng dẫn vào phòng can thiệp để tiến hành can thiệp. Kiểm tra các chức năng sinh tồn.	BS/ ĐD/ KTV phòng can thiệp	Thực hiện đúng theo quy định trong văn bản: “Quy định kiểm tra thông tin người bệnh”.
4	Tiến hành làm can thiệp	Lựa chọn đường vào: Chụp X-quang vú xác định vị trí tổn thương và đường vào theo hướng gần nhất từ da tới tổn thương Sát khuẩn vị trí can thiệp bằng hỗn hợp dung dịch Chlorhexidine 2% và Alcohol 70% ( Bactiseptic Orange) ít nhất 3 lần. Gây tê đường chọc kim tới vị trí tổn thương. Liều Lidocaine tối đa 4,5 mg/kg. Tiếp cận tổn thương: Dưới hướng dẫn của X-quang vú đưa kim định vị vào vị trí tổn thương. Rút kim dẫn đường, để lại kim dây. Tiến hành chụp X- quang vú bên bệnh hai tư thế CC và ML. Cuốn gọn, cố định phần dây kim nằm ngoài da. Băng vị trí chọc. Kết thúc can thiệp: Hoàn thiện các biểu mẫu tóm tắt can thiệp	BS/ ĐD/ KTV phòng can thiệp	Người bệnh được sát trùng, gây tê giảm đau tốt khi làm can thiệp. Kim dây định vị vào đúng vị trí tổn thương
5	Theo dõi sau can thiệp can thiệp	Chuyển người bệnh sang phòng theo dõi/ hồi tỉnh theo dõi trong vòng 30 phút về: dấu hiệu sinh tồn, mức độ đau, vị trí can thiệp. Dặn dò người bệnh tránh hoạt động mạnh sau làm can thiệp (tránh tuột hoặc di lệch kim dây định vị). Bàn giao người bệnh cho khoa lâm sàng để chuyển người bệnh đi phẫu thuật, sinh thiết mở	BS/ ĐD/ KTV phòng can thiệp	Thực hiện đánh giá và ghi chép đầy đủ các thông số vào phiếu: “Theo dõi diễn biến người bệnh” Bàn giao người bệnh và hồ sơ bệnh án đầy đủ.

Đặt kim dây định vị trước mổ dưới hướng dẫn của X-quang vú

6. Tai biến/ Biến chứng
6.1. Tai biến/ biến chứng trong khi thực hiện can thiệp

STT	Biểu hiện và xử trí	Người thực hiện	Tiêu chuẩn
1	Dị ứng thuốc gây tê: biểu hiện dị ứng, mẩn ngứa, khó thở, huyết động không ổn đỉnh, có thể gặp sốc phản vệ => dừng thủ thuật, xử trí theo phác đồ cấp cứu sốc phản vệ.	BS/ ĐD, KTV phòng can thiệp và các khoa phòng khác có liên quan	Xử trí kịp thời các biến chứng theo “Quy định cấp cứu nội viện” và “Quy định nhận biết và xử lý những thay đổi cấp tính của người bệnh”. Thực hiện theo “Hướng dẫn xử trí nghi ngờ ngộ độc thuốc tê” thuộc “Bộ hướng dẫn thực hiện quy trình chuyên môn – Quy trình chung”.
2	Ngộ độc thuốc tê: (hiếm do liều dùng ít) Biểu hiện hệ thần kinh trung ương: Lơ mơ, lú lẫn, kích động Biểu hiện tim mạch: Rối loạn dẫn truyền và nhịp tim, huyết áp tụt kẹt. => Xử trí theo phác đồ ngộ độc thuốc tê.
3	Tràn khí khoang màng phổi: trường hợp kim xuyên vào thành ngực: biểu hiện khó thở, đau ngực: cần chụp X-quang/ CT phổi và chuyển cấp cứu xử trí => thở oxy, hút khí khoang màng phổi nếu tràn khí nhiều.
4	Phản xạ thần kinh phế vị: khó thở, lo lắng, biểu hiện trào ngược, buồn nôn => dừng thủ thuật, giải thích cẩn thận, ủ ấm, uống thuốc chống nôn nếu cần thiết

6.2. Biến chứng muộn

Nhiễm trùng (ít gặp vì kim dây sẽ được lấy ra khi phẫu thuật). Trường hợp lưu kim lâu có thể gặp: sưng đau nhiều, sốt cao => BS lâm sàng sẽ khám và kê đơn thuốc kháng sinh, chống viêm.

7. Check-list

Thực hiện theo: “Bảng kiểm an toàn phẫu thuật/ thủ thuật” đã được quy định trong văn bản: “Quy định về an toàn phẫu thuật/thủ thuật và đánh dấu vị trí phẫu thuật/thủ thuật”.

8. Tư vấn, giáo dục sức khỏe trước và sau khi thực hiện kỹ thuật

Trước can thiệp người bệnh được giải thích đầy đủ về cách thức tiến hành can thiệp, lợi ích và nguy cơ, các tai biến có thể gặp.
Hướng dẫn người bệnh chăm sóc vị trí can thiệp, các dấu hiệu bất thường cần lưu ý sau can thiệp.

Tài liệu tham khảo/ Tài liệu liên quan

Bộ Y tế: Hướng dẫn quy trình kỹ thuật Chẩn đoán hình ảnh và điện quang can thiệp, 2013.
Heywang-KÖebrunner Sylvia H, Schreer Ingrid and Barter Susan (2014). Diagnostic Breast Imaging: Mammography, Sonography, MRI and Interventional Procedures. Stuttgart: Thieme.

Từ viết tắt:

CĐHA: Chẩn đoán hình ảnh.
HSBA: Hồ sơ bệnh án.
BS: Bác sĩ
KTV: Kỹ thuật viên.
ĐD: Điều dưỡng

Bản quyền và thương hiệu: Thông tin và hình ảnh trên website thuộc quyền sở hữu của VinmecDr. Việc sao chép, sử dụng phải được VinmecDr chấp thuận trước bằng văn bản. Miễn trừ trách nhiệm: Tất cả những tư liệu được cung cấp trên website này đều mang tính tham khảo. Do đó, nội dung và hình ảnh sẽ được thay đổi, cập nhật và cải tiến thường xuyên mà không phải thông báo trước. VinmecDr không bảo đảm về độ chính xác cũng như sự hoàn thiện về thông tin. Chúng tôi không chịu trách nhiệm pháp lý cho những thiệt hại xuất hiện trực tiếp hay gián tiếp từ việc sử dụng hoặc hành động dựa theo những thông tin trên hoặc một số thông tin xuất hiện trên website này. VinmecDr không chịu trách nhiệm pháp lý về những sai sót, lỗi chính tả… do nhập liệu cùng với những sự cố khách quan khác như: nhiễm virus, hành vi phá hoại, ác ý… xảy ra trên website này cũng như các website liên kết, nếu có. Đường link liên kết VinmecDr sẽ không chịu trách nhiệm hay có nghĩa vụ pháp lý dưới bất kỳ hình thức nào về nội dung của những website không thuộc VinmecDr được liên kết với website www.vinmecdr.com, bao gồm các sản phẩm, dịch vụ và những mặt hàng khác được giới thiệu thông qua những website đó.