Hướng dẫn chụp x-quang tử cung và vòi tử cung

• Người thẩm định: Trưởng tiểu ban chẩn đoán hình ảnh
• Người phê duyệt: Phùng Nam Lâm
• Ngày phát hành:  10/06/2020                Ngày hiệu chỉnh: 20/01/2020

1. Đại cương

• Chụp tử cung – vòi tử cung là kỹ thuật có chuẩn bị để đánh giá tình trạng buồng tử cung và sự thông thương của các vòi tử cung bằng cách bơm thuốc cản quang có iod vào buồng tử cung.
• Hẹn chụp trong khoảng từ ngày thứ 2 – 4 sau khi sạch kinh.
• Đã khám bác sĩ sản – phụ khoa loại trừ các bệnh lý chảy máu, nhiễm trùng đường sinh dục.
• Mang theo các kết quả thăm khám đã làm: Siêu âm phụ khoa hoặc ổ bụng, X-quang, xét nghiệm đông máu…

2. Chỉ định/chống chỉ định chụp x-quang tử cung và vòi tử cung

2.1. Chỉ định

• Vô sinh nguyên phát hay thứ phát.
• Dính buồng tử cung
• Chẩn đoán dị dạng của tử cung.
• Xác định vị trí của dụng cụ tử cung.

2.2. Chống chỉ định

• Có thai.
• Viêm nhiễm đường sinh dục.
• Có kinh hoặc đang ra huyết.

3. Chuẩn bị chụp x-quang tử cung và vòi tử cung

3.1. Lễ tân CĐHA

• Tiếp nhận phiếu yêu cầu từ người bệnh hoặc người dẫn người bệnh.
• Đối chiếu với lịch hẹn hoặc danh sách chỉ định thăm khám của các bác sĩ lâm sàng để sắp xếp thứ tự người bệnh.

3.2. Bác sĩ / Kỹ thuật viên CĐHA chuẩn bị trước khi chụp

• Bác sĩ chuyên khoa chẩn đoán hình ảnh gặp và giải thích cho bệnh nhân hiểu về lợi ích, nguy cơ khi thực hiện thủ thuật, cách và các bước thực hiện thủ thuật. Sau khi bệnh nhân đồng ý và ký giấy đồng ý thực hiện thủ thuật, bác sĩ sẽ hướng dẫn bệnh nhân cách phối hợp thực hiện thủ thuật và theo dõi sau thủ thuật.
• Thuốc cản quang Iod tan trong nước (Xenetix, Iopamiro 300-370). Thuốc sát trùng Povidone- Iodine 10% (Betadine). Thuốc giảm đau.
• Bộ dụng cụ bơm thuốc cản quang để chụp tử cung – vòi tử cung + bơm tiêm 20ml.
• Kìm (Pince) sát khuẩn, kìm (Pince) kẹp cổ tử cung.
• Toan, găng tay, gạc vô trùng…

3.3. Thiết bị

• Hệ thống máy chụp X-quang.
• Đèn soi cổ tử cung.
• Bộ áo chì, găng tay chì.
• Hệ thống máy thu nhận và lưu trữ hình ảnh, máy in phim.

3.4. Người bệnh

• Đảm bảo thời điểm chụp sau khi sạch kinh 2-4 ngày.
• Không chụp đường tiêu hóa với thuốc cản quang trước khi chụp Tử cung – vòi tử cung từ 5 – 7 ngày.
• Đã được khám phụ khoa trước khi chụp, loại trừ các bệnh lý viêm nhiễm tiến triển, rong huyết… Đã được siêu âm tử cung, phần phụ…
• Thông báo với bác sĩ chụp tiền sử bệnh tật – phẫu thuật vùng tiểu khung, tiền sử sinh đẻ – thai nghén…, tiền sử dị ứng, dị ứng thuốc – thuốc cản quang.
• Người bệnh được giải thích về quy trình chụp và các tác dụng không mong muốn có thể xảy ra. Người bệnh được cho uống thuốc giảm đau, đi tiểu trước khi lên bàn chụp.

4. Kỹ thuật thực hiện

• Vệ sinh vùng sinh dục bằng dung dịch sát trùng Povidone-Iodine 10%.
• Đặt mỏ vịt, vệ sinh cổ tử cung bằng Povidone-Iodine 10%. Quan sát đánh giá tình trạng cổ tử cung.
• Đặt sonde của bộ dụng cụ chụp vào cổ tử cung. Cố định đảm bảo khít với ống cổ tử cung, không trào thuốc ra ngoài.
• Bơm thuốc từ từ thuốc cản quang vào buồng tử cung kết hợp với quan sát thuốc vào tử cung – vòi tử cung trên màn hình.
• Chú ý quan sát khi bơm thuốc: Tốc độ vào của thuốc, cảm giác đau của người bệnh, thuốc có bị thoát ra ngoài âm đạo hay không.
• Nếu thấy thuốc cản quang vào hệ thống mạch máu vùng tiểu khung thì phải ngừng bơm thuốc ngay.
• Chụp các tư thế thẳng và chếch, kiểm tra chất lượng phim đúng yêu cầu.
• Tháo dụng cụ. Lau sạch thuốc cản quang trong âm đạo (Nếu có). Sát trùng cổ tử cung và cùng đồ bằng Povidone-Iodine 10%. Tháo mỏ vịt.
• Chụp phim đánh giá tình trạng thuốc vào khoang phúc mạc sau 5 phút.
• Nghiệm pháp Cotte đánh giá thông vòi: Nghiệm pháp dương tính là khi thuốc cản quang ra phúc mạc ở phim đầy thuốc hoặc ở phim muộn sau 15 phút đến 30 phút.
• Theo dõi sau chụp: Cảm giác đau vùng tiểu khung, tình trạng dị ứng thuốc… sau khi chụp 15 đến 30 phút.

5. Tai biến – xử lý

• Dị ứng: dùng thuốc chống dị ứng trước nếu có tiền sử. Thực hiện theo quy trình chẩn đoán và xử trí tai biến thuốc cản quang.
• Đau do co thắt: Thuốc giảm đau, giảm tốc độ bơm thuốc. Nếu đau muộn sau thủ thuật phải theo dõi, tìm nguyên nhân và xử lý theo nguyên nhân.
• Thuốc cản quang trào ngược vào mạch máu: Có thể xảy ra phản ứng không dung nạp thuốc cản quang hơn.
• Viêm phúc mạc sau chụp: Cho kháng sinh sau chụp.
• Chảy máu sau chụp: Theo dõi, tìm nguyên nhân để xử lý.

6. Nhận định kết quả

• Dựa vào hình ảnh hiện hình thuốc cản quang và quá trình thực hiện kỹ thuật để đánh giá tình trạng buồng tử cung và vòi tử cung hai bên.
• Mô tả cụ thể và đầy đủ các tổn thương thấy được ở buồng tử cung và vòi tử cung hai bên.
• Đưa ra kết luận về hình ảnh thu được.

7. Trả kết quả

• Lễ tân chẩn đoán hình ảnh phải kiểm tra lại PID, tên tuổi và ngày tháng năm sinh của người bệnh giữa phim, kết quả và người bệnh.
• Bàn giao phim và kết quả cho người bệnh, người nhà hoặc thư ký phòng khám tại bàn tiếp đón của khoa CĐHA.
• Yêu cầu người bệnh, người nhà hoặc thư ký phòng khám ký xác nhận bàn giao kết quả tại quầy CĐHA.

Tài liệu tham khảo

•  Quy trình kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh và điện quang can thiệp (Ban hành kèm theo QĐ số 25/QĐ- BYT ngày 03/01/2014 của Bộ Y tế).

Từ viết tắt

• CĐHA: Chẩn đoán hình ảnh

Ghi chú

• Văn bản sửa đổi lần thứ 02, bổ sung cho văn bản “Hướng dẫn chụp X – quang tử cung và vòi tử cung”Mã VINMEC.IV.2.4.2.4.

Bản quyền và thương hiệu: Thông tin và hình ảnh trên website thuộc quyền sở hữu của Vinmec. Việc sao chép, sử dụng phải được Vinmec chấp thuận trước bằng văn bản. Miễn trừ trách nhiệm: Tất cả những tư liệu được cung cấp trên website này đều mang tính tham khảo. Do đó, nội dung và hình ảnh sẽ được thay đổi, cập nhật và cải tiến thường xuyên mà không phải thông báo trước. Vinmec không bảo đảm về độ chính xác cũng như sự hoàn thiện về thông tin. Chúng tôi không chịu trách nhiệm pháp lý cho những thiệt hại xuất hiện trực tiếp hay gián tiếp từ việc sử dụng hoặc hành động dựa theo những thông tin trên hoặc một số thông tin xuất hiện trên website này. Vinmec không chịu trách nhiệm pháp lý về những sai sót, lỗi chính tả… do nhập liệu cùng với những sự cố khách quan khác như: Nhiễm virus, hành vi phá hoại, ác ý… xảy ra trên website này cũng như các website liên kết, nếu có. Đường link liên kết: Vinmec sẽ không chịu trách nhiệm hay có nghĩa vụ pháp lý dưới bất kỳ hình thức nào về nội dung của những website không thuộc Vinmec được liên kết với website www.vinmec.com, bao gồm các sản phẩm, dịch vụ và những mặt hàng khác được giới thiệu thông qua những website đó

0