FDA phê duyệt viên thuốc đầu tiên cho vi hệ đường ruột

Tác giả: TS. Lê Thiện Thành

Đơn vị Công tác: Viện Miễn Dịch Vinmec-VinUni

Thông tin tác giả liên hệ: v.thanhlt52@vinmec.com; Google Scholar: Thanh Thien Le; ORCID ID: 0000-0002-7756-9479

Tóm tắt

Seres Therapeutics cùng với Nestle Health Science đã tiến hành thử nghiệm lâm sàng trên gần 200 người và cho thấy 88% số người tham gia không bị nhiễm trùng trong vòng tám tuần sau một đợt điều trị duy nhất – so với 60% những người dùng giả dược. Sau sáu tháng, 79% người dùng SER-109 không bị tái nhiễm, so với 53% người dùng giả dược. Cùng với sự phê duyệt của FDA cho phương pháp cấy phân vào tháng 11 năm ngoái, tiềm năng của việc tác động tới hệ vi sinh đường ruột trong điều trị bệnh đang được thực hiện hóa. Ông Shaff, chủ tịch kiêm giám đốc điều hành của Seres Therapeutics, nói: “Sự chấp thuận của FDA là điểm nút chót (tipping point) cho lĩnh vực này. Chúng tôi có cơ hội điều trị cho những bệnh nhân nhiễm C. difficile, nhưng đây chắn chắn sẽ không phải là điểm dừng của câu chuyện.”

Nguồn: https://time.com/6274112/fda-approves-microbiome-pill/ (1)

Tổng quan

Lợi khuẩn (probiotics) từ lâu đã được sử dụng như một thành phần chính trong thực phẩm, đồ uống và thực phẩm chức năng nhằm tạo ra sự cân bằng vi khuẩn đường ruột. Vào ngày 26 tháng 4 vừa qua, Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA) đã tiến tới việc chính thức hóa ý tưởng điều chỉnh quần thể vi khuẩn đường ruột để điều trị bệnh khi họ phê duyệt loại thuốc uống đầu tiên, VOWST (SER-109), được thiết kế để điều trị hệ vi sinh vật. Viên thuốc này là một hỗn hợp vi khuẩn có thể ngăn ngừa nhiễm trùng vi khuẩn C. difficile tái phát ở những người đã từng mắc bệnh và giúp họ duy trì hệ vi khuẩn đường ruột khỏe mạnh. Bảo vệ sự cân bằng của vi khuẩn có lợi là một cách quan trọng để ngăn chặn những vi khuẩn gây bệnh như C. difficile. 

Nội dung

FDA đưa ra quyết định dựa trên các thử nghiệm lâm sàng mà nhà sản xuất thuốc, Seres Therapeutics, đã tiến hành với sự cộng tác của Nestle Health Science trên gần 200 người nhiễm C. difficile tái phát (2,3). Bệnh nhiễm trùng nói chung và C. difficile nói riêng lây lan dễ dàng trong bệnh viện và rất khó điều trị, vì nhiều vi khuẩn hiện đã kháng thuốc kháng sinh. Theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC), một trong sáu người nhiễmC. difficile sẽ bị tái nhiễm trong vòng hai đến tám tuần. Khoảng 156.000 ca nhiễm trùng xảy ra ở Hoa Kỳ mỗi năm, gây tiêu chảy, chuột rút, mất nước và sốt. Từ 15.000 đến 16.000 người chết vì C. difficile hàng năm (4).

Trong các thử nghiệm lâm sàng, bệnh nhân hoàn thành một đợt kháng sinh để tiêu diệt càng nhiều vi khuẩn C. difficile càng tốt, sau đó sử dụng liệu pháp vi sinh SER-109 để giúp phục hồi các vi khuẩn có lợi. Bệnh nhân uống bốn viên SER-109 mỗi ngày trong ba ngày để ngăn ngừa nghiễm trùng tái phát. 88% số người tham gia không bị nhiễm trùng trong vòng tám tuần sau một đợt điều trị duy nhất – khoảng thời gian điển hình của nhiễm trùng tái phát – so với 60% những người dùng giả dược. Sáu tháng sau, 79% người dùng SER-109 không bị tái nhiễm, trong khi chỉ có 53% dùng giả dược không bị tái nhiễm (3). 

Eric Shaff, chủ tịch kiêm giám đốc điều hành của Seres cho biết: “SER-109 có khả năng thay đổi hoàn toàn cách chúng ta điều trị nhiễm trùng C. difficile”.

Cho đến nay, những nỗ lực thay đổi hệ vi sinh vật đường ruột để giải quyết các tình trạng bệnh chủ yếu dùng kỹ thuật cấy ghép phân. Rất nhiều nghiên cứu đã ủng hộ việc cấy phân từ những người có hệ vi sinh đường ruột khỏe mạnh để gieo những vi khuẩn tốt đó vào ruột của những người có hệ vi sinh kém khỏe mạnh hơn. FDA đã phê duyệt cấy phép phân để điều trị C. difficile từ 2022. Tuy nhiên, cấy ghép phân có nhiều khó khăn về việc phát triển, sử dụng và quản lý. Phân được thu thập từ những người hiến tặng khỏe mạnh và được xử lý theo một loạt các bước thanh lọc và khử trùng để đảm bảo rằng chỉ những quần thể vi khuẩn mong muốn mới được truyền từ người này sang người khác, sau đó phân được đưa vào bằng đường trực tràng. Tuy nhiên, một số người nhận bị nhiễm trùng do phân không được xử lý đầy đủ, và các câu hỏi về sự cân bằng giữa lợi ích và rủi ro tiếp tục gây khó khăn cho phương pháp này (5).

Sản phẩm SER-109 của Seres cũng được làm từ phân hiến tặng đã được khử trùng và xử lý, nhưng ở dạng bào tử chứa tổ hợp vi khuẩn chỉ kích hoạt khi chúng đến được ruột, giúp loại bỏ các điểm trừ của cấy phân. Công thức đã được công ty hoàn thiện trong vòng gần một thập kỷ, và bao gồm nhiều vi khuẩn ví dụ như ngành Firmicute, một trong những quần thể vi khuẩn đường ruột chiếm ưu thế của con người. Hiện tại, vật liệu phân được thu thập từ những người hiến tặng đã được sàng lọc tại một số địa điểm của Seres. Ông Shaff cho biết chỉ cần vài chục người hiến tặng là có thể cung cấp đủ vật liệu cần thiết để có thể điều trị tất cả các trường hợp nhiễm C. difficile ở Hoa Kỳ.

Bàn luận

Sự phê duyệt của FDA mở ra cơ hội cho một nhóm những phương pháp điều trị mới cho hệ vi sinh vật dễ thực hiện và hiệu quả. Ông Shaff nói nhiễm C. difficile mới chỉ là khởi đầu; công ty đang thử nghiệm một tổ hợp vi khuẩn khác, SER-155, để ngăn ngừa các bệnh nhiễm trùng chết người ở những người được cấy ghép nội tạng. Với sự kết hợp của các vi khuẩn có khả năng ức chế quần thể vi khuẩn kháng kháng sinh, những bệnh nhân này sẽ có cơ hội tốt hơn trong việc chiến đấu với nhiễm trùng và sống sót sau ca cấy ghép tạng. Ông Shaff cho biết: “Nếu chúng tôi thấy được kết quả với bệnh nhân cấy ghép, thì chúng tôi nghĩ rằng sẽ có nhiều cơ hội trong việc điều trị các bệnh mà tình trạng kháng kháng sinh là vấn đề, ví dụ như xơ gan hay giảm bạch cầu trung tính do ung thư.

Nếu dữ liệu về SER-109 và SER-155 tiếp tục cho thấy lợi ích trong việc điều chỉnh hệ vi sinh vật đường ruột, thì các bệnh nhiễm trùng khác cũng có thể được điều trị, chẳng hạn như nhiễm trùng đường tiết niệu. Ông Shaff nói: “Sự chấp thuận của FDA là điểm nút chót (tipping point) cho lĩnh vực này. Chúng tôi có cơ hội điều trị cho những bệnh nhân nhiễm C. difficile, nhưng đây chắn chắn sẽ không phải là điểm dừng của câu chuyện.”

Kết luận

Tầm quan trọng của hệ vi sinh đường ruột đang nhận được sự quan tâm lớn từ các tổ chức nghiên cứu, bác sỹ và bệnh nhân trên toàn cầu. Nghiên cứu đã chỉ ra rằng hệ vi sinh đường ruột không chỉ ảnh hưởng đến các bệnh nhiễm khuẩn, mà còn ảnh hưởng đến các bệnh như ruột kích thích, ung thư đại trực tràng, sinh sớm và tự kỷ (6–8). Tuy nhiên, hệ vi sinh phục thuộc rất nhiều vào chủng tộc, nơi sống, lối sống và dinh dưỡng (9). Do đó, sử dụng trực tiếp các sản phẩm được chiết xuất từ các quần thế khác với người Việt Nam có thể không phải là tối ưu. Việc nghiên cứu về sự đặc trưng của hệ vi sinh người Việt nam là cần thiết để tìm hiểu đặc điểm và đặc trưng về hệ vi sinh vật của người Việt và hướng tới áp dụng hướng điều trị mới đầy tiềm năng này cho bệnh nhân Việt. 

Nguồn trích dẫn:

1. Park A. FDA Approves First Pill for the Microbiome [Internet]. Time. 2023 [cited 2023 May 5]. Available from: https://time.com/6274112/fda-approves-microbiome-pill/
2. McGovern BH, Ford CB, Henn MR, Pardi DS, Khanna S, Hohmann EL, et al. SER-109, an Investigational Microbiome Drug to Reduce Recurrence After Clostridioides difficile Infection: Lessons Learned From a Phase 2 Trial. Clin Infect Dis. 2021 Jun 15;72(12):2132–40. 
3. Feuerstadt P, Louie TJ, Lashner B, Wang EEL, Diao L, Bryant JA, et al. SER-109, an Oral Microbiome Therapy for Recurrent Clostridioides difficile Infection. N Engl J Med. 2022 Jan 20;386(3):220–9. 
4. Centers for Disease Control and Prevention (U.S.). Antibiotic resistance threats in the United States, 2019 [Internet]. Centers for Disease Control and Prevention (U.S.); 2019 Nov [cited 2023 May 5]. Available from: https://stacks.cdc.gov/view/cdc/82532
5. Park SY, Seo GS. Fecal Microbiota Transplantation: Is It Safe? Clin Endosc. 2021 Mar;54(2):157–60. 
6. Proctor LM, Creasy HH, Fettweis JM, Lloyd-Price J, Mahurkar A, Zhou W, et al. The Integrative Human Microbiome Project. Nature. 2019 May 30;569(7758):641–8. 
7. Vuong HE, Hsiao EY. Emerging Roles for the Gut Microbiome in Autism Spectrum Disorder. Biol Psychiatry. 2017 Mar 1;81(5):411–23. 
8. Ahn J, Sinha R, Pei Z, Dominianni C, Wu J, Shi J, et al. Human Gut Microbiome and Risk for Colorectal Cancer. JNCI J Natl Cancer Inst. 2013 Dec 18;105(24):1907–11. 
9. He Y, Wu W, Zheng HM, Li P, McDonald D, Sheng HF, et al. Regional variation limits applications of healthy gut microbiome reference ranges and disease models. Nat Med 2018 2410. 2018 Aug 27;24(10):1532–5. 

0