Hướng dẫn dự phòng và xử trí hội chứng quá kích buồng trứng

Triệu chứng cơ năng

• Chướng bụng hoặc căng, đau bụng các mức độ
• Nôn, buồn nôn (có hoặc không tuỳ mức độ)
• Khó thở các mức độ (từ nhẹ đến không nằm được đầu bằng, không nói được hết câu)
• Tình trạng nước tiểu: bình thường hoặc ít hoặc vô niệu
• Phù (chân, âm hộ)
• Có thể có các triệu chứng biểu hiện nặng: huyết khối, phù phổi, suy thận, suy hô hấp…

Thăm khám lâm sàng

• Khai thác bệnh sử để sàng lọc nguy cơ và hướng đến chẩn đoán quá kích buồng trứng: Thời điểm khởi phát triệu chứng, Thuốc sử dụng trigger (hCG hay GnRH agonist), Số nang noãn ngày trigger, Số noãn chọc hút được, Đã chuyển phôi chưa, Có được chẩn đoán buồng trứng đa nang trước đó không?
• Đánh giá chung: Đánh giá mất nước, phù, đếm nhịp tim, nhịp thở, huyết áp, cân nặng
• Khám bụng: Dịch ổ bụng, chu vi vòng bụng
• Hô hấp: Dịch màng phổi, có phù phổi hay suy hô hấp không

Xét nghiệm

Cần làm:

• Công thức máu,
• Điện giải đồ, chức năng gan, thận, protein toàn phần và albumin.
• Đông máu cơ bản
• Tổng phân tích nước tiểu
• Siêu âm: Kích thước buồng trứng, dịch ổ bụng, Doppler trong trường hợp nghi ngờ xoắn buồng trứng. 

Làm khi có các biểu hiện nặng:

• CRP
• Beta hCG.
• Một số xét nghiệm khác: Khí máu động mạch, D-dimers, Điện tim, XQ ngực…

Phân

loại

Triệu chứng lâm sàng

Triệu chứng cận lâm sàng

Nhẹ

• Chướng bụng, đau bụng mức độ ít Kích thước buồng trứng to nhưng < 8cm

• Không có triệu chứng đặc biệt

Trung bình

• Đau bụng, chướng bụng tăng hơn 
• Nôn, buồn nôn mức độ nhẹ
• Khó thở
• Có dịch ổ bụng trên siêu âm 
• Kích thước buồng trứng 8-12cm

• Hematocrit > 41% Tăng BC (>15000 mL)

Nặng

• Khó thở nhiều (có thể có triệu chứng của tràn dịch màng phổi)
• Nôn/buồn nôn mức độ nặng
• Dịch ổ bụng phát hiện trên lâm sàng Thiểu niệu (<500 ml/ngày hoặc <30ml/giờ)
• Kích thước buồng trứng >12cm.

• Hematocrit > 55%
• Rối loạn điện giải: Hạ natri máu (Na < 135 mmol/l), tăng kali máu (K > 5 mmol/l)
• Giảm albumin máu (albumin < 35 g/l), C > 25000 mL
• Creatinin > 1,6 mg/dL 
• Tăng men gan

Nguy kịch

• Hạ huyết áp
• Tràn dịch ổ bụng nhiều, dịch màng phổi, dịch màng tim, có thể có phù phổi cấp
• Đau bụng dữ dội
• Tăng cân nhanh (> 1kg/24h)
• Thiểu niệu, vô niệu
• Huyết khối tắc mạch
• Rối loạn nhịp tim
• Suy hô hấp cấp (ARDS)
• Sốc

• Các chỉ số cận lâm sàng trầm trọng hơn

Phân loại

Xử trí

Nhẹ

Theo dõi ngoại trú

• Uống bồi phụ nước và điện giải (trung bình 2 lít nước/ngày)
• Dopamin agonist (Dostinex)
• Paracetamol giảm đau khi cần
• Tái khám mỗi 2-3 ngày và cung cấp số điện thoại trong trường hợp cấp cứu cho bệnh nhân
• Khuyến khích vận động nhẹ nhàng – tránh giao hợp và các hoạt động gắng sức
• Theo dõi, hướng dẫn bệnh nhân các dấu hiệu nặng hơn của quá kích buồng trứng, vào viện ngay khi có triệu chứng chướng bụng, tăng chỉ số vòng bụng, đau bụng tăng, khó thở, mạch nhanh, hạ huyết áp, tiểu ít (dưới 1000ml/24 giờ)

Trung bình

• Theo dõi ngoại trú như trường hợp nhẹ
• Bồi phụ nước và điện giải đường uống; nếu không đủ cân nhắc nhập viện bồi phụ nước và tĩnh mạch đường tĩnh mạch
• Cân nhắc dự phòng huyết khối bằng heparin trọng lượng phân tử thấp (LMWH)
• Dopamin agonist (Dostinex)
• Paracetamol giảm đau khi cần
• Tái khám mỗi 2-3 ngày và cung cấp số điện thoại trong trường hợp cấp cứu cho bệnh nhân
• Theo dõi, hướng dẫn bệnh nhân các dấu hiệu nặng hơn của quá kích buồng trứng, vào viện ngay khi có triệu chứng chướng bụng, tăng chỉ số vòng bụng, đau bụng tăng, khó thở, mạch
• nhanh, hạ huyết áp, tiểu ít (dưới 1000ml/24 giờ)

Nặng

Nhập viện điều trị nội trú

• Nhập viện, theo dõi chặt chẽ mỗi 4 giờ: toàn trạng, huyết áp, nhiệt độ, nhịp thở, độ bão hoà ôxy
• Theo dõi hàng ngày: cân nặng, vòng bụng, dịch vào-ra, các triệu chứng về hô hấp, các triệu chứng chảy máu trong do vỡ nang hoặc xoắn nang. Đánh giá các chỉ số huyết học, sinh hoá hàng ngày
• Dopamin agonist (Dostinex)
• Truyền dịch, dịch cao phân tử bồi phụ điện giải và Albumin
• Dự phòng huyết khối
• Giảm đau (paracetamol hoặc các opioids; tránh sử dụng NSAIDs)
• Chọc hút dịch ổ bụng, dịch màng phổi nếu cần thiết.
• Chỉ định phẫu thuật: khi có biểu hiện chảy máu, xoắn nang, tuy nhiên hiếm khi xảy ra.
• Chuyển đến khoa Hồi sức tích cực nếu có các triệu chứng: Thiểu niệu/vô niệu hoặc có triệu chứng suy thận; phù phổi cấp/suy hô hấp; huyết khối tĩnh mạch

Nguy kịch

• Nhập viện điều trị nội trú, thường phải điều trị ban đầu tại khoa Hồi sức tích cực
• Bù dịch:
  • Bắt đầu bằng 1L NaCl 0,9% truyền tĩnh mạch nếu có các dấu hiệu mất nước rõ, sau đó truyền tốc độ 100ml/giờ
  • Nếu nước tiểu < 30ml/4 giờ, truyền albumin 4% 500ml tốc độ 100ml/giờ; sau đó nếu vẫn tiếp tục thiểu niệu 🡪 chuyển sang albumin 20%; nếu không cải thiện và có tràn dịch màng bụng nhiều nên cân nhắc chọc dịch màng bụng
• Chọc dịch màng bụng dưới hướng dẫn siêu âm được khuyến cáo trong các trường hợp: thiểu niệu kéo dài; đau bụng dữ dội hoặc tràn dịch màng bụng nặng; có suy hô hấp thứ phát của tràn dịch màng bụng
• Duy trì hô hấp và đảm bảo thông khí; chọc dịch màng phổi nếu cần thiết
• Chỉ định phẫu thuật: khi có biểu hiện chảy máu, xoắn nang, tuy nhiên hiếm khi xảy ra.